ya ete pr̥thivīprabhr̥tayaḥ ṣaḍjīvanikāyāstrasasthāvarabhedenābhyupagamyante te khalva- cetanatvādanye jīvāt, jīvo‘pi ca cetanatvādanyastebhyaḥ . atra ṣaḍjīvanikāyā ātmanaḥ paradravyamek evātmā svadravyam ..182..
ath jīvasya svaparadravyapravr̥ttinimittatven svaparavibhāgajñānājñāne avadhārayati —
bandha iti kathanamukhyatayā gāthātrayeṇ caturthasthalaṁ gatam . ath jīvasya svadravyapravr̥ttiparadravya- nivr̥ttinimittaṁ ṣaḍjīvanikāyaiḥ sah bhedavijñānaṁ darśayati --bhaṇidā puḍhavippamuhā bhaṇitāḥ paramāgame kathitāḥ pr̥thivīpramukhāḥ . te ke . jīvaṇikāyā jīvasamūhāḥ . adh ath . kathaṁbhūtāḥ . thāvarā ya tasā sthāvarāśca trasāḥ . te ca kiṁviśiṣṭāḥ . aṇṇā te anye bhinnāste . kasmāt . jīvādo śuddhabuddhaikajīvasvabhāvāt . jīvo vi ya tehiṁdo aṇṇo jīvo‘pi ca tebhyo‘nya iti . tathāhi – ṭaṅkotkīrṇajñāyakaik svabhāvaparamātma- tattvabhāvanārahiten jīven yadupārjitaṁ trasasthāvaranāmakarma tadudayajanitatvādacetanatvācca trasasthāvar- jīvanikāyāḥ śuddhacaitanyasvabhāvajīvādbhinnāḥ . jīvo‘pi ca tebhyo vilakṣaṇatvādbhinna iti . atraivaṁ bhedavijñāne jāte sati mokṣārthī jīvaḥ svadravye pravr̥ttiṁ paradravye nivr̥ttiṁ ca karotīti bhāvārthaḥ ..182.. anyaḥ ] unase anya hai ..182..
ṭīkā : — jo yah pr̥thvī ityādi ṣaṭ jīvanikāy trasasthāvarake bhedapūrvak māne jāte haiṁ, ve vāstavameṁ acetanattvake kāraṇ jīvase anya haiṁ, aur jīv bhī cetanatvake kāraṇ unase anya hai . yahān̐ (yah kahā hai ki) ṣaṭ jīvanikāy ātmāko paradravya hai, ātmā ek hī svadravya hai ..182..
ab, yah niścit karate haiṁ ki – jīvako svadravyameṁ pravr̥ttikā nimitta sva – parake vibhāgakā jñān hai, aur paradravyameṁ pravr̥ttikā nimitta sva – parake vibhāgakā ajñān hai : —
anvayārtha : — [yaḥ ] jo [evaṁ ] isaprakār [svabhāvam āsādya ] svabhāvako prāpta karake (jīv – pudgalake svabhāvako niścit karake) [param ātmānaṁ ] parako aur svako [na ev jānāti ] nahīṁ jānatā, [mohāt ] vah mohase ‘[aham ] yah maiṁ hūn̐, [idaṁ mam ] yah merā
te ‘ā huṁ, ā muj’ em adhyavasān moh thakī kare. 183.
342pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-