Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 184.

< Previous Page   Next Page >


Page 343 of 513
PDF/HTML Page 376 of 546

 

kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
343

yo hi nām naivaṁ pratiniyatacetanācetanatvasvabhāven jīvapudgalayoḥ svaparavibhāgaṁ paśyati sa evāhamidaṁ mamedamityātmātmīyatven paradravyamadhyavasyati mohānnānyaḥ . ato jīvasya paradravya- pravr̥ttinimittaṁ svaparaparicchedābhāvamātramev, sāmarthyātsvadravyapravr̥ttinimittaṁ tadabhāvaḥ ..183..

athātmanaḥ kiṁ karmeti nirūpayati

kuvvaṁ sabhāvamādā havadi hi kattā sagassa bhāvassa .
poggaladavvamayāṇaṁ ṇa du kattā savvabhāvāṇaṁ ..184..
kurvan svabhāvamātmā bhavati hi kartā svakasya bhāvasya .
pudgaladravyamayānāṁ na tu kartā sarvabhāvānām ..184..

athaitadev bhedavijñānaṁ prakārāntareṇ draḍhayatijo ṇavi jāṇadi evaṁ yaḥ kartā naiv jānātyevaṁ pūrvoktaprakāreṇ . kam . paraṁ ṣaḍjīvanikāyādiparadravyaṁ, appāṇaṁ nirdoṣiparamātmadravyarūpaṁ nijātmānam . kiṁ kr̥tvā . sahāvamāsejja śuddhopayogalakṣaṇanijaśuddhasvabhāvamāśritya . kīradi ajjhavasāṇaṁ sa puruṣaḥ karotyadhyavasānaṁ pariṇāmam . ken rūpeṇ . ahaṁ mamedaṁ ti ahaṁ mamedamiti . mamakārāhaṁkārādirahit- paramātmabhāvanācyuto bhūtvā paradravyaṁ rāgādikamahamiti dehādikaṁ mametirūpeṇ . kasmāt . mohādo mohādhīnatvāditi . tataḥ sthitametatsvaparabhedavijñānabalen svasaṁvedanajñānī jīvaḥ svadravye ratiṁ paradravye hai’ [iti ] isaprakār [adhyavasānaṁ ] adhyavasān [kurute ] karatā hai ..183..

ṭīkā :jo ātmā isaprakār jīv aur pudgalake (apaneapane) niścit cetanatva aur acetanatvarūp svabhāvake dvārā svaparake vibhāgako nahīṁ dekhatā, vahī ātmā ‘yah maiṁ hūn̐, yah merā hai’ isaprakār mohase paradravyameṁ apanepanakā adhyavasān karatā hai, dūsarā nahīṁ . isase (yah niścit huā ki) jīvako paradravyameṁ pravr̥ttikā nimitta svaparake jñānakā abhāvamātra hī hai aur (kahe vinā bhī) sāmarthyase (yah niścit huā ki) svadravyameṁ pravr̥ttikā nimitta 1usakā abhāv hai .

bhāvārtha :jise svaparakā bhedavijñān nahīṁ hai vahī paradravyameṁ ahaṁkārmamakār karatā hai, bhedavijñānī nahīṁ . isaliye paradravyameṁ pravr̥ttikā kāraṇ bhedavijñānakā abhāv hī hai, aur svadravyameṁ pravr̥ttikā kāraṇ bhedavijñān hī hai ..183..

ab yah nirūpaṇ karate haiṁ ki ātmākā karma kyā hai :

nij bhāv karato jīv che kartā khare nij bhāvano;
paṇ te nathī kartā sakal pudgaladaravamay bhāvano. 184
.

1. usakā abhāv = sva -parake jñānake abhāvakā abhāv; svaparake jñānakā sadbhāv .