na khalvātmanaḥ pudgalapariṇāmaḥ karma, paradravyopādānahānaśūnyatvāt . yo hi yasya pariṇamayitā dr̥ṣṭaḥ sa na tadupādānahānaśūnyo dr̥ṣṭaḥ, yathāgnirayaḥpiṇḍasya . ātmā tu tulyakṣetravartitve‘pi paradravyopādānahānaśūnya ev . tato na sa pudgalānāṁ karmabhāven pariṇamayitā syāt ..185..
sa idāṇiṁ kattā saṁ sagapariṇāmassa davvajādassa .
rāgādipariṇāmarūpaṁ niścayen bhāvakarma bhaṇyate . kasmāt . tatpāyaḥpiṇḍavattenātmanā prāpyatvādvyā- pyatvāditi . poggaladavvamayāṇaṁ ṇa du kattā savvabhāvāṇaṁ cidrūpātmano vilakṣaṇānāṁ pudgaladravyamayānāṁ na tu kartā sarvabhāvānāṁ jñānāvaraṇādidravyakarmaparyāyāṇāmiti . tato jñāyate jīvasya rāgādisvapariṇām ev karma, tasyaiv sa karteti ..184.. athātmanaḥ kathaṁ dravyakarmarūpapariṇāmaḥ karma na syāditi praśne samādhānaṁ dadāti — geṇhadi ṇev ṇa muṁcadi ka redi ṇa hi poggalāṇi kammāṇi jīvo yathā nirvikalpasamādhirataḥ paramamuniḥ
anvayārtha : — [jīvaḥ ] jīv [sarvakāleṣu ] sabhī kāloṁmeṁ [pudgalamadhye vartamānaḥ api ] pudgalake madhyameṁ rahatā huā bhī [pudgalāni karmāṇi ] paudgalik karmoṁko [hi ] vāstavameṁ [gr̥hṇāti na ev ] na to grahaṇ karatā hai, [na mucaṁti ] na choṛatā hai, aur [na karoti ] na karatā hai ..186..
ṭīkā : — vāstavameṁ pudgalapariṇām ātmākā karma nahīṁ hai, kyoṁki vah paradravyake grahaṇ – tyāgase rahit hai; jo jisakā pariṇamānevālā dekhā jātā hai vah usake grahaṇatyāgase rahit nahīṁ dekhā jātā; jaise — agni loheke golemeṁ grahaṇ – tyāg rahit hotī hai . ātmā to tulya kṣetrameṁ vartatā huā bhī (-paradravyake sāth ekakṣetrāvagāhī honepar bhī) paradravyake grahaṇ – tyāgase rahit hī hai . isaliye vah pudgaloṁko karmabhāvase pariṇamānevālā nahīṁ hai ..185..
tab (yadi ātmā pudgaloṁko karmarūp pariṇamit nahīṁ karatā to phi ra) ātmā kisaprakār pudgal karmoṁke dvārā grahaṇ kiyā jātā hai aur choṛā jātā hai ? isakā ab nirūpaṇ karate haiṁ : —
tethī grahāy ane kadāpi mukāy che karmo vaḍe. 186.