so‘yamātmā paradravyopādānahānaśūnyo‘pi sāmprataṁ saṁsārāvasthāyāṁ nimittamātrīkr̥t- paradravyapariṇāmasya svapariṇāmamātrasya dravyatvabhūtatvāt kevalasya kalayan kartr̥tvaṁ, tadev tasya svapariṇāmaṁ nimittamātrīkr̥tyopāttakarmapariṇāmābhiḥ pudgaladhūlībhirviśiṣṭāvagāharūpeṇopādīyate kadācinmucyate ca ..186.. parabhāvaṁ na gr̥hṇāti na muñcati na ca karotyupādānarūpeṇ lohapiṇḍo vāgniṁ tathāyamātmā na ca gr̥hṇāti na ca muñcati na ca karotyupādānarūpeṇ pudgalakarmāṇīti . kiṁ kurvannapi . poggalamajjhe vaṭṭaṇṇavi savvakālesu kṣīranīranyāyen pudgalamadhye varttamāno‘pi sarvakāleṣu . anen ki muktaṁ bhavati . yathā siddho bhagavān pudgalamadhye varttamāno‘pi paradravyagrahaṇamocanakaraṇarahitastathā śuddhaniścayen śaktirūpeṇ saṁsārī jīvo‘pīti bhāvārthaḥ ..185.. ath yadyayamātmā pudgalakarma na karoti na ca muñcati tarhi bandhaḥ kathaṁ, tarhi mokṣo‘pi kathamiti praśne pratyuttaraṁ dadāti --sa idāṇiṁ kattā saṁ sa idānīṁ kartā san . sa pūrvoktalakṣaṇ ātmā, idānīṁ ko‘rthaḥ evaṁ pūrvokta nayavibhāgen, kartā san . kasya . sagapariṇāmassa nirvikāranityā-
anvayārtha : — [saḥ ] vah [idānīṁ ] abhī (saṁsārāvasthāmeṁ) [dravyajātasya ] dravyase (ātmadravyase) utpanna honevāle [svakapariṇāmasya ] (aśuddha) svapariṇāmakā [kartā san ] kartā hotā huā [karmadhūlibhiḥ ] karmarajase [ādīyate ] grahaṇ kiyā jātā hai aur [kadācit vimucyate ] kadācit choṛā jātā hai ..186..
ṭīkā : — so yah ātmā paradravyake grahaṇ – tyāgase rahit hotā huā bhī abhī saṁsārāvasthāmeṁ, paradravyapariṇāmako nimittamātra karate hue keval svapariṇāmamātrakā — us svapariṇāmake dravyatvabhūt honese — kartr̥tvakā anubhav karatā huā, usake isī svapariṇāmako nimittamātra karake karmapariṇāmako prāpta hotī huī aisī pudgalarajake dvārā viśiṣṭa avagāharūpase grahaṇ kiyā jātā hai aur kadācit choṛā jātā hai .
bhāvārtha : — abhī saṁsārāvasthāmeṁ jīv paudgalik karmapariṇāmako nimittamātra karake apane aśuddha pariṇāmakā hī kartā hotā hai (kyoṁki vah aśuddha pariṇām svadravyase utpanna hotā hai ), paradravyakā kartā nahīṁ hotā . isaprakār jīv apane aśuddha pariṇāmakā kartā hone par jīvake usī aśuddha pariṇāmako nimittamātra karake karmarūp pariṇamit hotī huī pudgalaraj viśeṣ avagāharūpase jīvako grahaṇ1 karatī hai, aur kabhī (sthitike anusār rahakar athavā jīvake
346pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
1. karmapariṇat pudgaloṁkā jīvake sāth viśeṣ avagāharūpase rahaneko hī yahān̐ karmapudgaloṁke dvārā jīvakā ‘grahaṇ honā’ kahā hai .