asti khalvātmanaḥ śubhāśubhapariṇāmakāle svayamev samupāttavaicitryakarmapudgalapariṇāmaḥ, navaghanāmbuno bhūmisaṁyogapariṇāmakāle samupāttavaicitryānyapudgalapariṇāmavat . tathā hi — yathā yadā navaghanāmbu bhūmisaṁyogen pariṇamati tadānye pudgalāḥ svayamev samupāttavaicitryaiḥ nandaikalakṣaṇaparamasukhāmr̥tavyaktirūpakāryasamayasārasādhakaniścayaratnatrayātmakakārṇasmayasāravilakṣaṇasya mithyātvarāgādivibhāvarūpasya svakīyapariṇāmasya . punarapi kiṁviśiṣṭasya . davvajādassa svakīyātma- dravyopādānakāraṇajātasya . ādīyade kadāī kammadhūlīhiṁ ādīyate badhyate . kābhiḥ . karmadhūlībhiḥ kartr̥- bhūtābhiḥ kadācitpūrvoktavibhāvapariṇāmakāle . na kevalamādīyate, vimuccade viśeṣeṇ mucyate tyajyate tābhiḥ karmadhūlībhiḥ kadācitpūrvoktakāraṇasamayasārapariṇatikāle . etāvatā kimuktaṁ bhavati . aśuddha- pariṇāmen badhyate śuddhapariṇāmen mucyat iti ..186.. ath yathā dravyakarmāṇi niścayen svayamevotpadyante tathā jñānāvaraṇādivicitrabhedarūpeṇāpi svayamev pariṇamantīti kathayati ---pariṇamadi jadā appā pariṇamati yadātmā . samastaśubhāśubhaparadravyaviṣaye paramopekṣālakṣaṇaṁ śuddhopayogapariṇāmaṁ muktvā yadāyamātmā pariṇamati . kva . suhamhi asuhamhi śubhe‘śubhe vā pariṇāme . kathaṁbhūtaḥ san . rāgadosajudo śuddha pariṇāmako nimittamātra karake) choṛatī hai ..186..
ab pudgal karmoṁkī vicitratā (jñānāvaraṇ, darśanāvaraṇādirūp anekaprakāratā) ko kaun karatā hai ? isakā nirūpaṇ karate haiṁ : —
anvayārtha : — [yadā ] jab [ātmā ] ātmā [rāgadveṣayutaḥ ] rāgadveṣayukta hotā huā [śubhe aśubhe ] śubh aur aśubhameṁ [pariṇamit ] pariṇamit hotā hai, tab [karmarajaḥ ] karmaraj [jñānāvaraṇādibhāvaiḥ ] jñānāvaraṇādirūpase [taṁ ] usameṁ [praviśati ] praveś karatī hai ..187..
ṭīkā : — jaise naye meghajalake bhūmisaṁyogarūp pariṇāmake samay anya pudgalapariṇām svayamev vaicitryako prāpta hote haiṁ, usīprakār ātmāke śubhāśubh pariṇāmake samay