sthānaniṣhadyāvihārā dharmopadeshashcha niyatayasteṣhām .
arhatān kāle māyāchār iv strīṇām ..44..
yathā hi mahilānān prayatnamantareṇāpi tathāvidhayogyatāsadbhāvāt svabhāvabhūt ev
māyopaguṇṭhanāguṇṭhito vyavahāraḥ pravartate, tathā hi kevalinān prayatnamantareṇāpi tathāvidh-
yogyatāsadbhāvāt sthānamāsanan viharaṇan dharmadeshanā cha svabhāvabhūtā ev pravartante . api
chāviruddhametadambhodharadr̥uṣhṭāntāt . yathā khalvambhodharākārapariṇatānān pudgalānān gamanamavasthānan
garjanamambuvarṣhan cha puruṣhaprayatnamantareṇāpi dr̥ushyante, tathā kevalinān sthānādayo‘buddhipūrvakā ev
dr̥ushyante . ato‘mī sthānādayo mohodayapūrvakatvābhāvāt kriyāvisheṣhā api kevalinān
kriyāphalabhūtabandhasādhanāni na bhavanti ..44..
anīhitāḥ . keṣhām . tesin arahantāṇan teṣhāmarhatān nirdoṣhiparamātmanām . kva . kāle arhadavasthāyām . ka
iv . māyāchāro vva itthīṇan māyāchār iv strīṇāmiti . tathā hi — yathā strīṇān strīvedoday-
sadbhāvātprayatnābhāve‘pi māyāchāraḥ pravartate, tathā bhagavatān shuddhātmatattvapratipakṣhabhūtamohodayakāryehāpūrva-
74pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
anvayārtha : — [teṣhām arhatān ] un arahanta bhagavantoṅke [kāle ] us samay
[sthānaniṣhadyāvihārāḥ ] khaṛe rahanā, baiṭhanā, vihār [dharmopadeshaḥ cha ] aur dharmopadesh-[strīṇān
māyāchāraḥ iv ] striyoṅke māyāchārakī bhān̐ti, [niyatayaḥ ] svābhāvik hī — prayatna binā hī —
hotā hai ..44..
ṭīkā : — jaise striyoṅke, prayatnake binā bhī, us prakār yogyatākā sadbhāv honese
svabhāvabhūt hī māyāke ḍhakkanase ḍhan̐kā huā vyavahār pravartatā hai, usīprakār kevalībhagavānake,
prayatnake binā hī ( – prayatna na honepar bhī) us prakārakī yogyatākā sadbhāv honese khaṛe rahanā,
baiṭhanā, vihār aur dharmadeshanā svabhāvabhūt hī pravartate hain aur yah (prayatnake binā hī vihārādikā
honā), bādalake dr̥uṣhṭāntase aviruddha hai . jaise bādalake ākārarūp pariṇamit pudgaloṅkā gaman,
sthiratā, garjan aur jalavr̥uṣhṭi puruṣh -prayatnake binā bhī dekhī jātī hai, usīprakār kevalībhagavānake
khaṛe rahanā ityādi abuddhipūrvak hī (ichchhāke binā hī) dekhā jātā hai . isaliye yah sthānādik
( – khaṛe rahane -baiṭhane ityādikā vyāpār), mohodayapūrvak na honese, kriyāvisheṣh ( – kriyāke
prakār) hone par bhī kevalī bhagavānake kriyāphalabhūt bandhake sādhan nahīn hote .
bhāvārtha : — kevalī bhagavānake sthān, āsan aur vihār, yah kāyayogasambandhī
kriyāen̐ tathā divyadhvanise nishchay -vyavahārasvarūp dharmakā upadesh – vachanayog sambandhī kriyā-