dāhyamadahan samastadāhyahetukasamastadāhyākāraparyāyapariṇatasakalaikadahanākāramātmānan dahan iv
samastagneyahetukasamastagneyākāraparyāyapariṇatasakalaikagnānākāramātmānan chetanatvāt svānubhav-
pratyakṣhatve‘pi na pariṇamati . evametadāyāti yaḥ sarvan na jānāti sa ātmānan na jānāti ..48..
gneyadravyam . kimvishiṣhṭam . sapajjayan anantaparyāyasahitam . katisaṅkhyopetam . egan vā ekamapīti . tathā
hi ---ākāshadravyan tāvadekan, dharmadravyamekan, tathaivādharmadravyan cha, lokākāshapramitāsaṅkhyeyakāladravyāṇi,
tato‘nantaguṇāni jīvadravyāṇi, tebhyo‘pyanantaguṇāni pudgaladravyāṇi . tathaiv sarveṣhān pratyekamananta-
paryāyāḥ, etatsarvan gneyan tāvattatraikan vivakṣhitan jīvadravyan gnātr̥u bhavati . evan tāvadvastusvabhāvaḥ . tatra yathā
dahanaḥ samastan dāhyan dahan san samastadāhyahetukasamastadāhyākāraparyāyapariṇatasakalaikadahanasvarūpamuṣhṇa-
pariṇatatr̥uṇaparṇādyākāramātmānan (svakīyasvabhāvan) pariṇamati, tathāyamātmā samastan gneyan jānan san
samastagneyahetukasamastagneyākāraparyāyapariṇatasakalaikākhaṇḍagnānarūpan svakīyamātmānan pariṇamati jānāti
parichchhinatti . yathaiv cha sa ev dahanaḥ pūrvokta lakṣhaṇan dāhyamadahan san tadākāreṇ na pariṇamati,
tathā‘‘tmāpi pūrvoktalakṣhaṇan samastan gneyamajānan pūrvoktalakṣhaṇamev sakalaikākhaṇḍagnānākāran
svakīyamātmānan na pariṇamati na jānāti na parichchhinatti . aparamapyudāharaṇan dīyate ---yathā ko‘pyandhak
ādityaprakāshyān padārthānapashyannādityamiv, pradīpaprakāshyān padārthānapashyan pradīpamiv, darpaṇastha-
bimbānyapashyan darpaṇamiv, svakīyadr̥uṣhṭiprakāshyān padārthānapashyan hastapādādyavayavapariṇatan svakīy-
dehākāramātmānan svakīyadr̥uṣhṭayā na pashyati, tathāyan vivakṣhitātmāpi kevalagnānaprakāshyān padārthānajānan
82pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
samastadāhyākāraparyāyarūp pariṇamit sakal ek dahan jisakā ākār hai aise apane rūpamen
pariṇamit nahīn hotā usīprakār samastagneyahetuk samastagneyākāraparyāyarūp pariṇamit sakal ek
gnān jisakā ākār hai aise apane rūpamen — svayam chetanāke kāraṇ svānubhavapratyakṣha hone par bhī
pariṇamit nahīn hotā, (apaneko paripūrṇa tayā anubhav nahīn karatā — nahīn jānatā) is prakār
yah phalit hotā hai ki jo sabako nahīn jānatā vah apaneko (-ātmāko) nahīn jānatā .
bhāvārtha : — jo agni kāṣhṭha, tr̥uṇ, patte ityādi samasta dāhyapadārthoṅko nahīn jalātā,
usakā dahanasvabhāv (kāṣhṭhādik samasta dāhya jisakā nimitta hai aisā) samasta
dāhyākāraparyāyarūp pariṇamit na honese apūrṇarūpase pariṇamit hotā hai — paripūrṇarūpase pariṇamit
nahīn hotā, isaliye paripūrṇa ek dahan jisakā svarūp hai aisī vah agni apane rūp hī pūrṇa
rītise pariṇamit nahīn hotī; usī prakār yah ātmā samasta dravya -paryāyarūp samasta gneyako nahīn
jānatā, usakā gnān (samasta gney jisakā nimitta hai aise) samastagneyākāraparyāyarūp pariṇamit
na honese apūrṇarūpase pariṇamit hotā hai – paripūrṇa rūpase pariṇamit nahīn hotā, isaliye paripūrṇa
ek gnān jisakā svarūp hai aisā vah ātmā apane rūpase hī pūrṇa rītise pariṇamit nahīn hotā
arthāt nijako hī pūrṇa rītise anubhav nahīn karatā — nahīn jānatā . isaprakār siddha huā ki
jo sabako nahīn jānatā vah ekako — apaneko (pūrṇa rītise) nahīn jānatā ..48..