kṣhāyikan hi gnānamatishayāspadībhūtaparamamāhātmyam . yattu yugapadev sarvārthānālambya
pravartate gnānan taṭṭaṅkotkīrṇanyāyāvasthitasamastavastugneyākāratayādhiropitanityatvan pratipannasamasta-
vyaktitvenābhivyaktasvabhāvabhāsikṣhāyikabhāvan traikālyen nityamev viṣhamīkr̥utān sakalāmapi
sarvārthasambhūtimanantajātiprāpitavaichitryān parichchhindadakramasamākrāntānantadravyakṣhetrakālabhāvatayā
prakaṭīkr̥utādbhutamāhātmyan sarvagatamev syāt ..51..
kr̥utvā . aṭṭhe paḍuchcha gneyārthānāshritya . kasya . ṇāṇissa gnāninaḥ ātmanaḥ . tan ṇev havadi ṇichchan
utpattinimittabhūtapadārthavināshe tasyāpi vināsh iti nityan na bhavati . ṇa khāigan gnānāvaraṇīy-
karmakṣhayopashamādhīnatvāt kṣhāyikamapi na bhavati . ṇev savvagadan yat ev pūrvoktaprakāreṇ parādhīnatven nityan
na bhavati, kṣhayopashamādhīnatven kṣhāyikan cha na bhavati, tat ev yugapatsamastadravyakṣhetrakālabhāvānān
parignānasāmarthyābhāvātsarvagatan na bhavati . at etatsthitan yadgnānan krameṇārthān pratītya jāyate ten
sarvagno na bhavati iti ..50.. ath yugapatparichchhittirūpagnānenaiv sarvagno bhavatītyāvedayati ---jāṇadi
jānāti . kin kartr̥u . joṇhan jainagnānam . katham . jugavan yugapadekasamaye . aho hi ṇāṇassa māhappan aho
hi sphu ṭan jainagnānasya māhātmyan pashyatām . kin jānāti . arthamityadhyāhāraḥ . kathambhūtam . tikkālaṇi-
chchavisayan trikālaviṣhayan trikālagatan nityan sarvakālam . punarapi kimvishiṣhṭam . sayalan samastam . punarapi
kathambhūtam . savvatthasambhavan sarvatra loke sambhavan samutpannan sthitam . punashcha kinrūpam . chittan nānājātibheden
vichitramiti . tathā hi --yugapatsakalagrāhakagnānen sarvagno bhavatīti gnātvā kin kartavyam . jyotiṣhka-
1. ṭaṅkotkīrṇa nyāy = pattharamen ṭāṅkīse utkīrṇa ākr̥utikī bhān̐ti .
kahānajainashāstramālā ]
gnānatattva -pragnāpan
87
ṭīkā : — vāstavamen kṣhāyik gnānakā, sarvotkr̥uṣhṭatākā sthānabhūt param māhātmya hai;
aur jo gnān ek sāth hī samasta padārthoṅkā avalamban lekar pravr̥utti karatā hai vah gnān —
apanemen samasta vastuoṅke gneyākār 1ṭaṅkotkīrṇa – nyāyase sthit honese jisane nityatva prāpta
kiyā hai aur samasta vyaktiko prāpta kar lenese jisane svabhāvaprakāshak kṣhāyikabhāv pragaṭ
kiyā hai aisā — trikālamen sadā viṣham rahanevāle (-asamān jātirūpase pariṇamit honevāle)
aur ananta prakāroṅke kāraṇ vichitratāko prāpta sampūrṇa sarva padārthoṅke samūhako jānatā huā,
akramase ananta dravya -kṣhetra -kāl -bhāvako prāpta honese jisane adbhut māhātmya pragaṭ kiyā
hai aisā sarvagat hī hai .
bhāvārtha : — akramase pravartamān gnān ek gneyase dūsareke prati nahīn badalatā isaliye
nitya hai, apanī samasta shaktiyoṅke pragaṭ ho jānese kṣhāyik hai, aise akramik gnānavālā
puruṣh hī sarvagna ho sakatā hai . sarvagnake is gnānakā koī param adbhut māhātmya hai ..51..