athendriyagnānan na pratyakṣhan bhavatīti nishchinoti —
paradavvan te akkhā ṇev sahāvo tti appaṇo bhaṇidā .
uvaladdhan tehi kadhan pachchakkhan appaṇo hodi ..57..
paradravyan tānyakṣhāṇi naiv svabhāv ityātmano bhaṇitāni .
upalabdhan taiḥ kathan pratyakṣhamātmano bhavati ..57..
ātmānamev kevalan prati niyatan kil pratyakṣham . idan tu vyatiriktāstitvayogitayā
paradravyatāmupagatairātmanaḥ svabhāvatān manāgapyasanspr̥ushadbhirindriyairupalabhyopajanyamānan na nāmātmanaḥ
pratyakṣhan bhavitumarhati ..57..
athendriyagnānan pratyakṣhan na bhavatīti vyavasthāpayati — paradavvan te akkhā tāni prasiddhānyakṣhāṇīndriyāṇi par-
dravyan bhavanti . kasya . ātmanaḥ . ṇev sahāvo tti appaṇo bhaṇidā yo‘sau vishuddhagnānadarshanasvabhāv
ātmanaḥ sambandhī tatsvabhāvāni nishchayen na bhaṇitānīndriyāṇi . kasmāt . bhinnāstitvaniṣhpannatvāt .
uvaladdhan tehi upalabdhan gnātan yatpañchendriyaviṣhayabhūtan vastu tairindriyaiḥ kadhan pachchakkhan appaṇo hodi tadvastu kathan
pratyakṣhan bhavatyātmano, na kathamapīti . tathaiv cha nānāmanorathavyāptiviṣhaye pratipādyapratipādakādivikalpa-
jālarūpan yanmanastadapīndriyagnānavannishchayen parokṣhan bhavatīti gnātvā kin kartavyam . sakalaikākhaṇḍapratyakṣha-
kahānajainashāstramālā ]
gnānatattva -pragnāpan
99
ab, yah nishchay karate hain ki indriyagnān pratyakṣha nahīn hai : —
anvayārtha : — [tāni akṣhāṇi ] ve indriyān̐ [paradravyan ] par dravya hain [ātmanaḥ svabhāvaḥ
iti ] unhen ātmasvabhāvarūp [na ev bhaṇitāni ] nahīn kahā hai; [taiḥ ] unake dvārā [upalabdhan ]
gnāt [ātmanaḥ ] ātmāko [pratyakṣhan ] pratyakṣha [kathan bhavati ] kaise ho sakatā hai ?..57..
ṭīkā : — jo keval ātmāke prati hī niyat ho vah (gnān) vāstavamen pratyakṣha hai .
yah (indriyagnān) to, jo bhinna astitvavālī honese paradravyatvako prāpta huī hai, aur
ātmasvabhāvatvako kiñchitmātra sparsha nahīn karatīn (ātmasvabhāvarūp kiñchitmātra bhī nahīn hain )
aisī indriyoṅke dvārā upalabdhi karake (-aisī indriyoṅke nimittase padārthoṅko jānakar) utpanna
hotā hai, isaliye vah (indriyagnān) ātmāke liye pratyakṣha nahīn ho sakatā .
bhāvārtha : — jo sīdhā ātmāke dvārā hī jānatā hai vah gnān pratyakṣha hai . indriyagnān
te indriyo paradravya, jīvasvabhāv bhākhī na temane;
tenāthī je upalabdha te pratyakṣha kaī rīt jīvane ?. 57.