ath parokṣhagnānināmapāramārthikamindriyasukhan vichārayati —
maṇuāsurāmarindā ahiddudā indiehin sahajehin .
asahantā tan dukkhan ramanti visaesu rammesu ..63..
manujāsurāmarendrā abhidrutā indriyaiḥ sahajaiḥ .
asahamānāstadduḥkhan ramante viṣhayeṣhu ramyeṣhu ..63..
amīṣhān prāṇinān hi pratyakṣhagnānābhāvātparokṣhagnānamupasarpatān tatsāmagrībhūteṣhu svarasat
evendriyeṣhu maitrī pravartate . ath teṣhān teṣhu maitrīmupagatānāmudīrṇamahāmohakālānalakavalitānān
‘‘samasukhashīlitamanasān chyavanamapi dveṣhameti kimu kāmāḥ . sthalamapi dahati jhaṣhāṇān kimaṅga
punaraṅgamaṅgārāḥ’’ ..62.. evamabhedanayen kevalagnānamev sukhan bhaṇyate iti kathanamukhyatayā gāthāchatuṣhṭayen
chaturthasthalan gatam . ath sansāriṇāmindriyagnānasādhakamindriyasukhan vichārayati — maṇuāsurāmarindā manujā-
surāmarendrāḥ . kathambhūtāḥ . ahiddudā indiehin sahajehin abhidrutāḥ kadarthitāḥ dukhitāḥ . kaiḥ . indriyaiḥ
sahajaiḥ . asahantā tan dukkhan tadduḥkhodrekamasahamānāḥ santaḥ . ramanti visaesu rammesu ramante viṣhayeṣhu ramyābhāseṣhu
iti . ath vistaraḥ — manujādayo jīvā amūrtātīndriyagnānasukhāsvādamalabhamānāḥ santaḥ mūrtendriy-
gnānasukhanimittan tannimittapañchendriyeṣhu maitrī kurvanti . tatashcha taptalohagolakānāmudakākarṣhaṇamiv
viṣhayeṣhu tīvratr̥uṣhṇā jāyate . tān tr̥uṣhṇāmasahamānā viṣhayānanubhavanti iti . tato gnāyate pañchendriyāṇi
110pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
ab, parokṣhagnānavāloṅke apāramārthik indriyasukhakā vichār karate hain : —
anvayārtha : — [manujāsurāmarendrāḥ ] manuṣhyendra (chakravartī) asurendra aur surendra
[sahajaiḥ indriyaiḥ ] svābhāvik (parokṣhagnānavāloṅko jo svābhāvik hai aisī) indriyonse
[abhidrutāḥ ] pīṛit vartate hue [tad duḥkhan ] us duḥkhako [asahamānāḥ ] sahan na kar sakanese
[ramyeṣhu viṣhayeṣhu ] ramya viṣhayommen [ramante ] ramaṇ karate hain ..63..
ṭīkā : — pratyakṣha gnānake abhāvake kāraṇ parokṣha gnānakā āshray lenevāle in
prāṇiyoṅko usakī (-parokṣha gnānakī) sāmagrīrūp indriyoṅke prati nijarasase hī (-svabhāvase
hī) maitrī pravartatī hai . ab indriyoṅke prati maitrīko prāpta un prāṇiyoṅko, udayaprāpta
mahāmoharūpī kālāgnine grās banā liyā hai, isaliye tapta loheke golekī bhān̐ti (-jaise garam
sur -asur -narapati pīḍit varte sahaj indriyo vaḍe,
nav sahī shake te duḥkh tethī ramya viṣhayomān rame. 63.