Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 163 of 513
PDF/HTML Page 196 of 546

 

kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
163

samudāyātmanā dravyeṇābhinirvr̥uttatvād dravyamayaḥ . dravyāṇi tu punarekāshrayavistāravisheṣhātmakai- rguṇairabhinirvr̥uttatvādguṇātmakāni . paryāyāstu punarāyatavisheṣhātmakā uktalakṣhaṇairdravyairapi guṇairapya- bhinirvr̥uttatvād dravyātmakā api guṇātmakā api . tatrānekadravyātmakaikyapratipattinibandhano dravyaparyāyaḥ . sa dvividhaḥ, samānajātīyo‘samānajātīyashcha . tatra samānajātīyo nām yathā anekapudgalātmako dvayaṇukastryaṇuk ityādi; asamānajātīyo nām yathā jīvapudgalātmako devo tatashcha ‘atthittaṇichchhidassa hi’ ityādyekapañchāshadgāthāparyantan visheṣhabhedabhāvanā cheti dvitīyamahādhikāre samudāyapātanikā . athedānīn sāmānyagneyavyākhyānamadhye prathamā namaskāragāthā, dvitīyā dravyaguṇ- paryāyavyākhyānagāthā, tr̥utīyā svasamayaparasamayanirūpaṇagāthā, chaturthī dravyasya sattādilakṣhaṇatray- sūchanagāthā cheti pīṭhikābhidhāne prathamasthale svatantragāthāchatuṣhṭayam . tadanantaran ‘sabbhāvo hi sahāvo’ ityādigāthāchatuṣhṭayaparyantan sattālakṣhaṇavyākhyānamukhyatvan, tadanantaran ‘ṇa bhavo bhaṅgavihīṇo’ ityādi- gāthātrayaparyantamutpādavyayadhrauvyalakṣhaṇakathanamukhyatā, tatashcha ‘pāḍubbhavadi ya aṇṇo’ ityādigāthādvayen (-dravyasvarūp) hai . aur 3dravya ek jinakā āshray hai aise vistāravisheṣhasvarūp guṇonse rachit (-guṇonse bane huve) honese guṇātmak hai . aur paryāyenjo ki āyat -visheṣhasvarūp hain ve jinake lakṣhaṇ (ū par) kahe gaye hain aise dravyonse tathā guṇonse rachit honese dravyātmak bhī hain guṇātmak bhī hain . usamen, anekadravyātmak ekatākī 4pratipattikī kāraṇabhūt dravyaparyāy hai . vah do prakār hai . (1) samānajātīy aur (2) asamānajātīy . usamen (1) samānajātīy vah haijaise ki anekapudgalātmak 5dviaṇuk, triaṇuk ityādi; (2) asamānajātīy vah

1vistārasāmānyasamudāyātmak aur 2āyatasāmānyasamudāyātmak dravyase rachit honese dravyamay

1. vistārasāmānya samudāy = vistārasāmānyarūp samudāy . vistārakā artha hai ki chauṛāī . dravyakī chauṛāīkī apekṣhāke (ekasāth rahanevāle sahabhāvī) bhedoṅko (vistāravisheṣhoṅko) guṇ kahā jātā hai; jaise
gnān, darshan, chāritra ityādi jīvadravyake vistāravisheṣh arthāt guṇ hain
. un vistāravisheṣhommen rahanevāle visheṣhatvako gauṇ karen to in sabamen ek ātmasvarūp sāmānyatva bhāsit hotā hai . yah vistārasāmānya (athavā vistārasāmānyasamudāy) vah dravya hai .

2. āyatasāmānyasamudāy = āyatasāmānyarūp samudāy . āyatakā artha hai lambāī arthāt kālāpekṣhitapravāh . dravyake lambāīkī apekṣhāke (ekake bād ek pravartamān, kramabhāvī, kālāpekṣhit) bhedoṅko (āyat visheṣhoṅko) paryāy kahā jātā hai . un kramabhāvī paryāyommen pravartamān visheṣhatvako gauṇ karen to ek dravyatvarūp sāmānyatva hī bhāsit hotā hai . yah āyatasāmānya (athavā āyatasāmānya samudāy) vah dravya hai .

3. anantaguṇoṅkā āshray ek dravya hai .

4. pratipatti = prāpti; gnān; svīkār . 5. dviaṇuk = do aṇuonse banā huā skandh .