Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 163 of 513
PDF/HTML Page 196 of 546

 

background image
samudāyātmanā dravyeṇābhinirvr̥uttatvād dravyamayaḥ . dravyāṇi tu punarekāshrayavistāravisheṣhātmakai-
rguṇairabhinirvr̥uttatvādguṇātmakāni . paryāyāstu punarāyatavisheṣhātmakā uktalakṣhaṇairdravyairapi guṇairapya-
bhinirvr̥uttatvād dravyātmakā api guṇātmakā api . tatrānekadravyātmakaikyapratipattinibandhano
dravyaparyāyaḥ . sa dvividhaḥ, samānajātīyo‘samānajātīyashcha . tatra samānajātīyo nām yathā
anekapudgalātmako dvayaṇukastryaṇuk ityādi; asamānajātīyo nām yathā jīvapudgalātmako devo
tatashcha ‘atthittaṇichchhidassa hi’ ityādyekapañchāshadgāthāparyantan visheṣhabhedabhāvanā cheti dvitīyamahādhikāre
samudāyapātanikā
. athedānīn sāmānyagneyavyākhyānamadhye prathamā namaskāragāthā, dvitīyā dravyaguṇ-
paryāyavyākhyānagāthā, tr̥utīyā svasamayaparasamayanirūpaṇagāthā, chaturthī dravyasya sattādilakṣhaṇatray-
sūchanagāthā cheti pīṭhikābhidhāne prathamasthale svatantragāthāchatuṣhṭayam
. tadanantaran ‘sabbhāvo hi sahāvo’
ityādigāthāchatuṣhṭayaparyantan sattālakṣhaṇavyākhyānamukhyatvan, tadanantaran ‘ṇa bhavo bhaṅgavihīṇo’ ityādi-
gāthātrayaparyantamutpādavyayadhrauvyalakṣhaṇakathanamukhyatā, tatashcha ‘pāḍubbhavadi ya aṇṇo’ ityādigāthādvayen
kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
163
1vistārasāmānyasamudāyātmak aur 2āyatasāmānyasamudāyātmak dravyase rachit honese dravyamay
(-dravyasvarūp) hai . aur 3dravya ek jinakā āshray hai aise vistāravisheṣhasvarūp guṇonse rachit
(-guṇonse bane huve) honese guṇātmak hai . aur paryāyenjo ki āyat -visheṣhasvarūp hain ve
jinake lakṣhaṇ (ū par) kahe gaye hain aise dravyonse tathā guṇonse rachit honese dravyātmak bhī hain
guṇātmak bhī hain
. usamen, anekadravyātmak ekatākī 4pratipattikī kāraṇabhūt dravyaparyāy hai . vah
do prakār hai . (1) samānajātīy aur (2) asamānajātīy . usamen (1) samānajātīy vah
haijaise ki anekapudgalātmak 5dviaṇuk, triaṇuk ityādi; (2) asamānajātīy vah
1. vistārasāmānya samudāy = vistārasāmānyarūp samudāy . vistārakā artha hai ki chauṛāī . dravyakī
chauṛāīkī apekṣhāke (ekasāth rahanevāle sahabhāvī) bhedoṅko (vistāravisheṣhoṅko) guṇ kahā jātā hai; jaise
gnān, darshan, chāritra ityādi jīvadravyake vistāravisheṣh arthāt guṇ hain
. un vistāravisheṣhommen rahanevāle
visheṣhatvako gauṇ karen to in sabamen ek ātmasvarūp sāmānyatva bhāsit hotā hai . yah vistārasāmānya
(athavā vistārasāmānyasamudāy) vah dravya hai .
2. āyatasāmānyasamudāy = āyatasāmānyarūp samudāy . āyatakā artha hai lambāī arthāt
kālāpekṣhitapravāh . dravyake lambāīkī apekṣhāke (ekake bād ek pravartamān, kramabhāvī, kālāpekṣhit)
bhedoṅko (āyat visheṣhoṅko) paryāy kahā jātā hai . un kramabhāvī paryāyommen pravartamān visheṣhatvako gauṇ
karen to ek dravyatvarūp sāmānyatva hī bhāsit hotā hai . yah āyatasāmānya (athavā āyatasāmānya
samudāy) vah dravya hai .
3. anantaguṇoṅkā āshray ek dravya hai .
4. pratipatti = prāpti; gnān; svīkār . 5. dviaṇuk = do aṇuonse banā huā skandh .