ih khalu yadanārabdhasvabhāvabhedamutpādavyayadhrauvyatrayeṇ guṇaparyāyadvayen cha yallakṣhyate tad dravyam . tatra hi dravyasya svabhāvo‘stitvasāmānyānvayaḥ . astitvan hi vakṣhyati dvividhan – svarūpāstitvan sādr̥ushyāstitvan cheti . tatrotpādaḥ prādurbhāvaḥ, vyayaḥ prachyavanan, dhrauvyamavasthitiḥ . guṇā vistāravisheṣhāḥ . te dvividhāḥ sāmānyavisheṣhātmakatvāt . tatrāstitvan nāstitva- mekatvamanyatvan dravyatvan paryāyatvan sarvagatatvamasarvagatatvan sapradeshatvamapradeshatvan mūrtatvamamūrtatvan sakri yatvamakri yatvan chetanatvamachetanatvan kartr̥utvamakartr̥utvan bhoktr̥utvamabhoktr̥utvamagurulaghutvan chetyādayaḥ sāmānyaguṇāḥ, avagāhahetutvan gatinimittatā sthitikāraṇatvan vartanāyatanatvan rūpādimattā chetanatvamityādayo visheṣhaguṇāḥ . paryāyā āyatavisheṣhāḥ . te pūrvamevoktāshchaturvidhāḥ . kevalagnānotpattiprastāve shuddhātmaruchiparichchhittinishchalānubhūtirūpakāraṇasamayasāraparyāyasya vināshe sati shuddhātmopalambhavyaktirūpakāryasamayasārasyotpādaḥ kāraṇasamayasārasya vyayastadubhayādhārabhūtaparamātmadravya- tven dhrauvyan cha . tathānantagnānādiguṇāḥ, gatimārgaṇāvipakṣhabhūtasiddhagatiḥ, indriyamārgaṇāvipakṣha- bhūtātīndriyatvādilakṣhaṇāḥ shuddhaparyāyāshcha bhavantīti . yathā shuddhasattayā sahābhinnan paramātmadravyan pūrvoktotpādavyayadhrauvyairguṇaparyāyaishcha sah sañgnālakṣhaṇaprayojanādibhede‘pi sati taiḥ sah sattābhedan na
ṭīkā : — yahān̐ (is vishvamen) jo, svabhāvabhed kiye binā, 1utpād -vyay -dhrauvyatrayase aur 2guṇaparyāyadvayase 3lakṣhit hotā hai, vah dravya hai . inamense (-svabhāv, utpād, vyay, dhrauvya, guṇ aur paryāyamense) dravyakā svabhāv vah 4astitvasāmānyarūp anvay hai; astitva do prakārakā kaheṅge : — 1 – svarūp -astitva . 2 – sādr̥ushya -astitva . utpād vah prādurbhāv (pragaṭ honā – utpanna honā) hai; vyay vah prachyuti (arthāt bhraṣhṭa, – naṣhṭa honā) hai; dhrauvya vah avasthiti (ṭhikānā) hai; guṇ vah vistāravisheṣh hain . ve sāmānyavisheṣhātmak honese do prakārake hain . inamen, astitva, nāstitva, ekatva, anyatva, dravyatva, paryāyatva, sarvagatatva, asarvagatatva, sapradeshatva, apradeshatva, mūrtatva, amūrtatva, sakriyatva, akriyatva, chetanatva, achetanatva, kartr̥utva, akartr̥utva, bhoktr̥utva, abhoktr̥utva, agurulaghutva, ityādi sāmānyaguṇ hain; avagāhahetutva, gatinimittatā, sthitikāraṇatva, vartanāyatanatva, rūpādimattva, chetanatva ityādi visheṣh guṇ hain . paryāy āyatavisheṣh hain . ve pūrva hī (93 vīn gāthā kī ṭīkāmen) kathit chār prakārakī hain .
1. utpād -vyay -dhrauvyatray = utpād, vyay aur dhrauvya – yah tripuṭī (tīnoṅkā samūh) .
2. guṇaparyāyadvay = guṇ aur paryāy – yah yugal (donoṅkā samūh)
3. lakṣhit hotā hai = lakṣhyarūp hotā hai, pahichānā jātā hai . [ (1) utpād -vyay -dhrauvya tathā (2) guṇaparyāy ve lakṣhaṇ hain aur dravya vah lakṣhya hai . ]
4. astitvasāmānyarūp anvay = ‘hai, hai, hai’ aisā ekarūp bhāv dravyakā svabhāv hai . (anvay = ekarūpatā sadr̥ushabhāv .)