ih kil prapañchitavaichitryeṇ dravyāntarebhyo vyāvr̥utya vr̥utten pratidravyan sīmānamāsūtrayatā visheṣhalakṣhaṇabhūten cha svarūpāstitven lakṣhyamāṇānāmapi sarvadravyāṇāmastamitavaichitryaprapañch pravr̥utya vr̥uttan pratidravyamāsūtritan sīmānan bhindatsaditi sarvagatan sāmānyalakṣhaṇabhūtan sādr̥ushyāstitvamekan khalvavabodhavyam . evan sadityabhidhānan saditi parichchhedanan cha sarvārthaparāmarshi syāt . yadi punaridamevan na syāttadā kiñchitsaditi kiñchidasaditi kiñchitsachchāsachcheti kiñchidavāchyamiti cha syāt . tattu vipratiṣhiddhamev . prasādhyan chaitadanokahavat . yathā hi bahūnān bahuvidhānāmano- samastasheṣhadravyāṇāmapi vyavasthāpanīyamityarthaḥ ..96.. ath sādr̥ushyāstitvashabdābhidheyān mahāsattān pragnāpayati — ih vivihalakkhaṇāṇan ih loke pratyekasattābhidhānen svarūpāstitven vividhalakṣhaṇānān bhinnalakṣhaṇānān chetanāchetanamūrtāmūrtapadārthānān lakkhaṇamegan tu ekamakhaṇḍalakṣhaṇan bhavati . kin kartr̥u . saditti sarvan saditi mahāsattārūpam . kimvishiṣhṭam . savvagayan saṅkaravyatikaraparihārrūpasvajātyavirodhen
ab yah (nīche anusār) sādr̥ushya -astitvakā kathan hai : —
anvayārtha : — [dharman ] dharmakā [khalu ] vāstavamen [upadishatā ] upadesh karate huye [jinavaravr̥uṣhabheṇ ] 1jinavaravr̥uṣhabhane [ih ] is vishvamen [vividhalakṣhaṇānān ] vividh lakṣhaṇavāle (bhinna bhinna svarūpāstitvavāle sarva) dravyoṅkā [sat iti ] ‘sat’ aisā [sarvagatan ] 2sarvagat [lakṣhaṇan ] lakṣhaṇ (sādr̥ushyāstitva) [ekan ] ek [pragnaptam ] kahā hai ..97..
ṭīkā : — is vishvamen, vichitratāko vistārit karate hue (vividhatā -anekatāko dikhāte hue), anya dravyonse 3vyāvr̥utta rahakar pravartamān, aur pratyek dravyakī sīmāko bān̐dhate hue aise visheṣhalakṣhaṇabhūt svarūpāstitvase (samasta dravya) lakṣhit hote hain phi ra bhī sarva dravyoṅkā, vichitratāke vistārako asta karatā huā, sarva dravyommen pravr̥utta hokar rahanevālā, aur pratyek dravyakī ban̐dhī huī sīmākī avagaṇanā karatā huā, ‘sat’ aisā jo sarvagat sāmānyalakṣhaṇabhūt sādr̥ushyāstitva hai vah vāstavamen ek hī jānanā chāhie . isaprakār ‘sat’ aisā kathan aur ‘sat’ aisā gnān sarva padārthoṅkā 4parāmarsha karanevālā hai . yadi vah aisā (sarvapadārthaparāmarshī) na ho to koī padārtha sat, (astitvavālā) koī asat (astitva rahit), koī sat tathā asat aur koī avāchya honā chāhiye; kintu vah to viruddha hī hai, aur yah (‘sat’ aisā kathan aur gnānake sarvapadārthaparāmarshī honekī bāt) to siddha ho sakatī hai, vr̥ukṣhakī bhān̐ti .
180pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. jinavaravr̥uṣhabh = jinavarommen shreṣhṭha; tīrthaṅkar .2. sarvagat = sarvamen vyāpanevālā .
3. vyāvr̥utta = pr̥uthak; alag; bhinna .4. parāmarsha = sparsha; vichār; lakṣha; smaraṇ .