na khalu dravyairdravyāntarāṇāmārambhaḥ, sarvadravyāṇān svabhāvasiddhatvāt . svabhāvasiddhatvan tu
teṣhāmanādinidhanatvāt . anādinidhanan hi na sādhanāntaramapekṣhate . guṇaparyāyātmānamātmanaḥ
svabhāvamev mūlasādhanamupādāy svayamev siddhasiddhimadbhūtan vartate . yattu dravyairārabhyate na tad
dravyāntaran, kādāchitkatvāt sa paryāyaḥ, dvayaṇukādivanmanuṣhyādivachcha . dravyan punaranavadhi
trisamayāvasthāyi na tathā syāt . athaivan yathā siddhan svabhāvat ev dravyan, tathā sadityapi
tatsvabhāvat ev siddhamityavadhāryatām, sattātmanātmanaḥ svabhāven niṣhpannaniṣhpattimadbhāv-
yuktatvāt . na cha dravyādarthāntarabhūtā sattopapattimabhiprapadyate, yatastatsamavāyāttatsaditi syāt .
tatsadapi svabhāvat evetyākhyāti — davvan sahāvasiddhan dravyan paramātmadravyan svabhāvasiddhan bhavati . kasmāt .
anādyananten parahetunirapekṣheṇ svataḥ siddhen kevalagnānādiguṇādhārabhūten sadānandaikarūpasukhasudhārasaparam-
samarasībhāvapariṇatasarvashuddhātmapradeshabharitāvasthen shuddhopādānabhūten svakīyasvabhāven niṣhpannatvāt .
yachcha svabhāvasiddhan na bhavati taddravyamapi na bhavati . dvayaṇukādipudgalaskandhaparyāyavat
manuṣhyādijīvaparyāyavachcha . saditi yathā svabhāvataḥ siddhan taddravyan tathā saditi sattālakṣhaṇamapi svabhāvat
kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
183
ṭīkā : — vāstavamen dravyonse dravyāntaroṅkī utpatti nahīn hotī, kyoṅki sarva dravya
svabhāvasiddha hain . (unakī) svabhāvasiddhatā to unakī anādinidhanatāse hai; kyoṅki
1anādinidhan sādhanāntarakī apekṣhā nahīn rakhatā . vah guṇaparyāyātmak aise apane svabhāvako
hī — jo ki mūl sādhan hai use — dhāraṇ karake svayamev siddha huā vartatā hai .
jo dravyonse utpanna hotā hai vah to dravyāntar nahīn hai, 2kādāchitkapaneke kāraṇ paryāy
hai; jaise – dviaṇuk ityādi tathā manuṣhya ityādi . dravya to anavadhi (maryādā rahit) trisamay –
avasthāyī (trikālasthāyī) honese utpanna nahīn hotā .
ab isaprakār – jaise dravya svabhāvase hī siddha hai usīprakār ‘(vah) sat hai’ aisā bhī
usake svabhāvase hī siddha hai, aisā nirṇay ho; kyoṅki sattātmak aise apane svabhāvase
niṣhpanna hue bhāvavālā hai ( – dravyakā ‘sat hai’ aisā bhāv dravyake sattāsvarūp svabhāvakā hī
banā huā hai) .
dravyase arthāntarabhūt sattā utpanna nahīn hai (-nahīn ban sakatī, yogya nahīn hai) ki jisake
samavāyase vah (-dravya) ‘sat’ ho . (isīko spaṣhṭa samajhāte hain ) : —
1. anādinidhan = ādi aur antase rahit . (jo anādiananta ho usakī siddhike liye anya sādhanakī
āvashyakatā nahīn hai .)
2. kādāchitka = kadāchit – kisīsamay ho aisā; anitya .