sataḥ sattāyāshcha na tāvadyutasiddhatvenārthāntaratvan, tayordaṇḍadaṇḍivadyutasiddhasyādarshanāt . ayut- siddhatvenāpi na tadupapadyate . ihedamiti pratīterupapadyat iti chet kinnibandhanā hīhedamiti pratītiḥ . bhedanibandhaneti chet ko nām bhedaḥ . prādeshik atādbhāviko vā . na tāvatprādeshikaḥ, pūrvamev yutasiddhatvasyāpasāraṇāt . atādbhāvikashchet upapanna ev, yad dravyan tanna guṇ iti vachanāt . ayan tu na khalvekāntenehedamiti pratīternibandhanan, ev bhavati, na cha bhinnasattāsamavāyāt . athavā yathā dravyan svabhāvataḥ siddhan tathā tasya yo‘sau sattāguṇaḥ so‘pi svabhāvasiddha ev . kasmāditi chet . sattādravyayoḥ sañgnālakṣhaṇaprayojanādibhede‘pi daṇḍadaṇḍivadbhinnapradeshābhāvāt . idan ke kathitavantaḥ . jiṇā tachchado samakkhādā jināḥ kartāraḥ tattvataḥ samyagākhyātavantaḥ kathitavantaḥ siddhan tah āgamado santānāpekṣhayā dravyārthikanayenānādinidhanāgamādapi tathā siddhan ṇechchhadi jo so hi parasamao nechchhati na manyate ya idan vastusvarūpan sa hi sphu ṭan parasamayo
pratham to 1satse 2sattākī 3yutasiddhatāse arthāntaratva nahīn hai, kyoṅki daṇḍa aur daṇḍīkī bhān̐ti unake sambandhamen yutasiddhatā dikhāī nahīn detī . (dūsare) ayutasiddhatāse bhī vah (arthāntaratva) nahīn banatā . ‘isamen yah hai (arthāt dravyamen sattā hai)’ aisī pratīti hotī hai isaliye vah ban sakatā hai, — aisā kahā jāy to (pūchhate hain ki) ‘isamen yah hai’ aisī pratīti kisake āshray (-kāraṇ) se hotī hai ? yadi aisā kahā jāy ki bhedake āshrayase (arthāt dravya aur sattāmen bhed honese) hotī hai to, vah kaunasā bhed hai ? prādeshik yā atādbhāvik ? 4prādeshik to hai nahīn, kyoṅki yutasiddhatva pahale hī radda (naṣhṭa, nirarthak) kar diyā gayā hai, aur yadi hai ki ‘jo dravya hai vah guṇ nahīn hai .’ parantu (yahān̐ bhī yah dhyānamen rakhanā ki) yah atādbhāvik bhed ‘ekāntase isamen yah hai’ aisī pratītikā āshray (kāraṇ) nahīn hai, kyoṅki vah
184pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
5atādbhāvik kahā jāy to vah upapanna hī (ṭhīk hī) hai, kyoṅki aisā (shāstrakā) vachan
1. sat = astitvavān arthāt dravya .2. sattā = astitva (guṇ) .
3. yutasiddha = juṛakar siddha huā; samavāyase – sanyogase siddha huā . [jaise lāṭhī aur manuṣhyake bhinna hone
par bhī lāṭhīke yogase manuṣhya ‘lāṭhīvālā’ hotā hai, isīprakār sattā aur dravyake alag hone par bhī
sattāke yogase dravya ‘sattāvālā’ (‘sat’) huā hai aisā nahīn hai . lāṭhī aur manuṣhyakī bhān̐ti sattā aur
dravya alag dikhāī hī nahīn dete . isaprakār ‘lāṭhī’ aur lāṭhīvāle’ kī bhān̐ti ‘sattā’ aur ‘sat’ke
sambandhamen yutasiddhatā nahīn hai . ]
4. dravya aur sattāmen pradeshabhed nahīn hai; kyoṅki pradeshabhed ho to yutasiddhatva āye, jisako pahale hī radda karake batāyā hai .
5. dravya vah guṇ nahīn hai aur guṇ vah dravya nahīn hai, – aise dravya -guṇake bhedako (guṇ -guṇī -bhedako) atādbhāvik (tadrūp na honerūp) bhed kahate hain . yadi dravya aur sattāmen aisā bhed kahā jāy to vah yogya hī hai .