Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 199 of 513
PDF/HTML Page 232 of 546

 

background image
ih hi yathā kilaikastryaṇukaḥ samānajātīyo‘nekadravyaparyāyo vinashyatyanyashchaturaṇukaḥ
prajāyate, te tu trayashchatvāro vā pudgalā avinaṣhṭānutpannā evāvatiṣhṭhante, tathā sarve‘pi
samānajātīyā dravyaparyāyā vinashyanti prajāyante cha, samānajātīni dravyāṇi tvavinaṣhṭānu-
tpannānyevāvatiṣhṭhante
. yathā chaiko manuṣhyatvalakṣhaṇo‘samānajātīyo dravyaparyāyo vinashyatyanya-
stridashatvalakṣhaṇaḥ prajāyate, tau cha jīvapudgalau avinaṣhṭānutpannāvevāvatiṣhṭhete, tathā
sarve‘pyasamānajātīyā dravyaparyāyā vinashyanti prajāyante cha, asamānajātīni dravyāṇi
tvavinaṣhṭānutpannānyevāvatiṣhṭhante
. evamātmanā dhruvāṇi dravyaparyāyadvāreṇotpādavyayībhūtānyutpād-
vyayadhrauvyāṇi dravyāṇi bhavanti ..103..
kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
199
paramātmāvāptirūpaḥ svabhāvadravyaparyāyaḥ . pajjao vayadi aṇṇo paryāyo vyeti vinashyati . kathambhūtaḥ . anyaḥ
pūrvoktamokṣhaparyāyādbhinno nishchayaratnatrayātmakanirvikalpasamādhirūpasyaiv mokṣhaparyāyasyopādānakāraṇabhūtaḥ .
kasya sambandhī paryāyaḥ . davvassa paramātmadravyasya . tan pi davvan tadapi paramātmadravyan ṇev paṇaṭṭhan ṇa uppaṇṇan
shuddhadravyārthikanayen naiv naṣhṭan na chotpannam . athavā sansārijīvāpekṣhayā devādirūpo vibhāvadravyaparyāyo
jāyate manuṣhyādirūpo vinashyati tadev jīvadravyan nishchayen na chotpannan na cha vinaṣhṭan, pudgaladravyan vā
dvayaṇukādiska ndharūpasvajātīyavibhāvadravyaparyāyāṇān vināshotpāde‘pi nishchayen na chotpannan na cha

vinaṣhṭamiti
. tataḥ sthitan yataḥ kāraṇādutpādavyayadhrauvyarūpeṇ dravyaparyāyāṇān vināshotpāde‘pi dravyasya
ṭīkā :yahān̐ (vishvamen) jaise ek tri -aṇuk samānajātīy anek dravyaparyāy vinaṣhṭa
hotī hai aur dūsarī 1chaturaṇuk (samānajātīy anek dravyaparyāy) utpanna hotī hai; parantu ve tīn
yā chār pudgal (paramāṇu) to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain (dhruv hain ); isīprakār sabhī
samānajātīy dravyaparyāyen vinaṣhṭa hotī hain aur utpanna hotī hain, kintu samānajātīy dravya to
avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain (-dhruv hain )
.
aur, jaise ek manuṣhyatvasvarūp asamānajātīy dravya -paryāy vinaṣhṭa hotī hai aur dūsarī
devatvasvarūp (asamānajātīy dravyaparyāy) utpanna hotī hai, parantu vah jīv aur pudgal to
avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain, isīprakār sabhī asamānajātīy dravya -paryāyen vinaṣhṭa ho jātī
hain aur utpanna hotī hain, parantu asamānajātīy dravya to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain
.
is prakār apanese (2dravyarūpase) dhruv aur dravyaparyāyon dvārā utpād -vyayarūp aise
dravya utpād -vyay -dhrauvya hain ..103..
1. chaturaṇuk = chār aṇuoṅkā (paramāṇuoṅkā) banā huā skandh .
2. ‘dravya’ shabda mukhyatayā do arthommen prayukta hotā hai : (1) ek to sāmānyavisheṣhake piṇḍako arthāt
vastuko dravya kahā jātā hai; jaise‘dravya utpād -vyay -dhrauvyasvarūp hai’; (2) dūsarevastuke sāmānya
anshako bhī dravya kahā jātā hai; jaise‘dravyārthik nay’ arthāt sāmānyānshagrāhī nay . jahān̐ jo artha ghaṭit
hotā ho vahān̐ vah artha samajhanā chāhiye .