ih hi yathā kilaikastryaṇukaḥ samānajātīyo‘nekadravyaparyāyo vinashyatyanyashchaturaṇukaḥ prajāyate, te tu trayashchatvāro vā pudgalā avinaṣhṭānutpannā evāvatiṣhṭhante, tathā sarve‘pi samānajātīyā dravyaparyāyā vinashyanti prajāyante cha, samānajātīni dravyāṇi tvavinaṣhṭānu- tpannānyevāvatiṣhṭhante . yathā chaiko manuṣhyatvalakṣhaṇo‘samānajātīyo dravyaparyāyo vinashyatyanya- stridashatvalakṣhaṇaḥ prajāyate, tau cha jīvapudgalau avinaṣhṭānutpannāvevāvatiṣhṭhete, tathā sarve‘pyasamānajātīyā dravyaparyāyā vinashyanti prajāyante cha, asamānajātīni dravyāṇi tvavinaṣhṭānutpannānyevāvatiṣhṭhante . evamātmanā dhruvāṇi dravyaparyāyadvāreṇotpādavyayībhūtānyutpād- vyayadhrauvyāṇi dravyāṇi bhavanti ..103.. paramātmāvāptirūpaḥ svabhāvadravyaparyāyaḥ . pajjao vayadi aṇṇo paryāyo vyeti vinashyati . kathambhūtaḥ . anyaḥ pūrvoktamokṣhaparyāyādbhinno nishchayaratnatrayātmakanirvikalpasamādhirūpasyaiv mokṣhaparyāyasyopādānakāraṇabhūtaḥ . kasya sambandhī paryāyaḥ . davvassa paramātmadravyasya . tan pi davvan tadapi paramātmadravyan ṇev paṇaṭṭhan ṇa uppaṇṇan shuddhadravyārthikanayen naiv naṣhṭan na chotpannam . athavā sansārijīvāpekṣhayā devādirūpo vibhāvadravyaparyāyo jāyate manuṣhyādirūpo vinashyati tadev jīvadravyan nishchayen na chotpannan na cha vinaṣhṭan, pudgaladravyan vā dvayaṇukādiska ndharūpasvajātīyavibhāvadravyaparyāyāṇān vināshotpāde‘pi nishchayen na chotpannan na cha vinaṣhṭamiti . tataḥ sthitan yataḥ kāraṇādutpādavyayadhrauvyarūpeṇ dravyaparyāyāṇān vināshotpāde‘pi dravyasya
ṭīkā : — yahān̐ (vishvamen) jaise ek tri -aṇuk samānajātīy anek dravyaparyāy vinaṣhṭa hotī hai aur dūsarī 1chaturaṇuk (samānajātīy anek dravyaparyāy) utpanna hotī hai; parantu ve tīn yā chār pudgal (paramāṇu) to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain ( – dhruv hain ); isīprakār sabhī samānajātīy dravyaparyāyen vinaṣhṭa hotī hain aur utpanna hotī hain, kintu samānajātīy dravya to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain (-dhruv hain ) .
aur, jaise ek manuṣhyatvasvarūp asamānajātīy dravya -paryāy vinaṣhṭa hotī hai aur dūsarī devatvasvarūp (asamānajātīy dravyaparyāy) utpanna hotī hai, parantu vah jīv aur pudgal to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain, isīprakār sabhī asamānajātīy dravya -paryāyen vinaṣhṭa ho jātī hain aur utpanna hotī hain, parantu asamānajātīy dravya to avinaṣhṭa aur anutpanna hī rahate hain .
is prakār apanese (2dravyarūpase) dhruv aur dravyaparyāyon dvārā utpād -vyayarūp aise dravya utpād -vyay -dhrauvya hain ..103..
1. chaturaṇuk = chār aṇuoṅkā (paramāṇuoṅkā) banā huā skandh .
2. ‘dravya’ shabda mukhyatayā do arthommen prayukta hotā hai : (1) ek to sāmānya – visheṣhake piṇḍako arthāt vastuko dravya kahā jātā hai; jaise – ‘dravya utpād -vyay -dhrauvyasvarūp hai’; (2) dūsare – vastuke sāmānya anshako bhī dravya kahā jātā hai; jaise – ‘dravyārthik nay’ arthāt sāmānyānshagrāhī nay . jahān̐ jo artha ghaṭit hotā ho vahān̐ vah artha samajhanā chāhiye .