ath sattādravyayoranarthāntaratve yuktimupanyasyati —
ṇa havadi jadi saddavvan asaddhuvan havadi tan kadhan davvan .
havadi puṇo aṇṇan vā tamhā davvan sayan sattā ..105..
na bhavati yadi saddravyamasaddhruvan bhavati tatkathan dravyam .
bhavati punaranyadvā tasmāddravyan svayam sattā ..105..
yadi hi dravyan svarūpat ev sanna syāttadā dvitayī gatiḥ asadvā bhavati, sattātaḥ
pr̥uthagvā bhavati . tatrāsadbhavad dhrrauvyasyāsambhavādātmānamadhārayad dravyamevāstan gachchhet; sattātaḥ
vibhāvaguṇāntaran pariṇamati, pudgaladravyan vā pūrvoktashuklavarṇādiguṇan tyaktvā raktādiguṇāntaran pariṇamati,
haritaguṇan tyaktvā pāṇḍuraguṇāntaramāmraphalamiveti bhāvārthaḥ ..104.. evan svabhāvavibhāvarūpā dravyaparyāyā
guṇaparyāyāshcha nayavibhāgen dravyalakṣhaṇan bhavanti iti kathanamukhyatayā gāthādvayen chaturthasthalan gatam . ath
202pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
ab, sattā aur dravya arthāntar (bhinna padārtha, anya padārtha) nahīn honeke sambandhamen yukti
upasthit karate hain : —
anvayārtha : — [yadi ] yadi [dravyan ] dravya [sat na bhavati ] (svarūpase hī) sat
na ho to — (1) [dhruvan asat bhavati ] nishchayase vah asat hogā; [tat kathan dravyan ] (jo asat
hogā) vah dravya kaise ho sakatā hai ? [punaḥ vā ] athavā (yadi asat na ho) to (2) [anyat
bhavati ] vah sattāse anya (pr̥uthak) ho ! (so bhī kaise ho sakatā hai ?) [tasmāt ] isaliye
[dravyan svayam ] dravya svayam hī [sattā ] hai ..105..
ṭīkā : — yadi dravya svarūpase hī 1sat na ho to dūsarī gati yah ho ki vah —
(1) 2asat hogā, athavā (2) sattāse pr̥uthak hogā . vahān̐, (1) yadi vah asat hogā to,
dhrauvyake asambhavake kāraṇ svayam sthir na hotā huā dravyakā hī 3asta ho jāyagā; aur
1. sat = maujūd .
2. asat = nahīn maujūd aisā .
3. asta = naṣhṭa . [jo asat ho usakā ṭikanā -maujūd rahanā kaisā ? isaliye dravyako asat mānanese,
dravyake abhāvakā prasaṅg ātā hai arthāt dravya hī siddha nahīn hotā . ]
jo dravya hoy na sat, ṭhare ja asat, bane kyam dravya e ?
vā bhinna ṭharatun sattvathī ! tethī svayam te sattva chhe. 105.