pr̥uthagbhavatsattāmantareṇātmānan dhārayattāvanmātraprayojanān sattāmevāstan gamayet . svarūpatastu-
sadbhavad dhrrauvyasya sambhavādātmānan dhārayaddravyamudgachchhet; sattāto‘pr̥uthagbhūtvā chātmānan dhārayattā-
vanmātraprayojanān sattāmudgamayet . tataḥ svayamev dravyan sattvenābhyupagantavyan, bhāvabhāv-
vatorapr̥uthaktvenānanyatvāt ..105..
sattādravyayorabhedaviṣhaye punarapi prakārāntareṇ yuktin darshayati — ṇa havadi jadi saddavvan paramachaitanyaprakāsharūpeṇ
svarūpeṇ svarūpasattāstitvaguṇen yadi chet sanna bhavati . kin kartr̥u . paramātmadravyan . tadā asaddhuvan hodi
asadavidyamānan bhavati dhruvan nishchitam . avidyamānan sat tan kadhan davvan tatparamātmadravyan kathan bhavati, kintu
naiv . sa cha pratyakṣhavirodhaḥ . kasmāt . svasamvedanagnānen gamyamānatvāt . athāvichāritaramaṇīyanyāyen
sattāguṇābhāve‘pyastīti chet, tatra vichāryate – yadi kevalagnānadarshanaguṇāvinābhūtasvakīyasvarūpāsti-
tvātpr̥uthagbhūtā tiṣhṭhati tadā svarūpāstitvan nāsti, svarūpāstitvābhāve dravyamapi nāsti . athavā
svakīyasvarūpāstitvātsañgnālakṣhaṇaprayojanādibhede‘pi pradesharūpeṇābhinnan tiṣhṭhati tadā sammatamev . atrāvasare
saugatamatānusārī kashchidāh – siddhaparyāyasattārūpeṇ shuddhātmadravyamupachāreṇāsti, na cha mukhyavr̥uttyeti .
parihāramāh — siddhaparyāyopādānakāraṇabhūtaparamātmadravyābhāve siddhaparyāyasattaiv na sambhavati, vr̥ukṣhābhāve
phalamiv . atra prastāve naiyāyikamatānusārī kashchidāh — havadi puṇo aṇṇan vā tatparamātmadravyan bhavati
punaḥ kintu sattāyāḥ sakāshādanyadbhinnan bhavati pashchātsattāsamavāyātsadbhavati . āchāryāḥ parihāramāhuḥ —
sattāsamavāyātpūrvan dravyan sadasadvā, yadi sattadā sattāsamavāyo vr̥uthā, pūrvamevāstitvan tiṣhṭhati; athāsattarhi
kahānajainashāstramālā ]
gneyatattva -pragnāpan
203
(2) yadi sattāse pr̥uthak ho to sattāke binā bhī svayam rahatā huā, itanā hī mātra jisakā
prayojan hai aisī 1sattāko hī asta kar degā .
kintu yadi dravya svarūpase hī sat ho to — (1) dhrauvyake sadbhāvake kāraṇ svayam sthir
rahatā huā, dravya udit hotā hai, (arthāt siddha hotā hai); aur (2) sattāse apr̥uthak rahakar
svayam sthir (-vidyamān) rahatā huā, itanā hī mātra jisakā prayojan hai aisī sattāko udit
(siddha) karatā hai .
isaliye dravya svayam hī sattva (sattā) hai aisā svīkār karanā chāhiye, kyoṅki bhāv
aur 2bhāvavānkā apr̥uthaktva dvārā ananyatva hai ..105..
1. sattākā kārya itanā hī hai ki vah dravyako vidyamān rakhe . yadi dravya sattāse bhinna rahakar bhī
sthir rahe to phi ra sattākā prayojan hī nahīn rahatā, arthāt sattāke abhāvakā prasaṅg ā jāyagā .
2. bhāvavān = bhāvavālā . [dravya bhāvavālā hai aur sattā usakā bhāv hai . ve apr̥uthak hain, is apekṣhāse
ananya hain . pr̥uthaktva aur anyatvakā bhed jis apekṣhāse hai us apekṣhāko lekar visheṣhārtha āgāmī
gāthāmen kaheṅge, unhen yahān̐ nahīn lagānā chāhiye, kintu yahān̐ ananyatvako apr̥uthaktvake arthamen hī
samajhanā chāhiye . ]