kilāshritya vartinī nirguṇaikaguṇasamuditā visheṣhaṇan vidhāyikā vr̥uttisvarūpā cha sattā bhavati,
na khalu tadanāshritya varti guṇavadanekaguṇasamuditan visheṣhyan vidhīyamānan vr̥uttimatsvarūpan cha dravyan
bhavati; yattu kilānāshritya varti guṇavadanekaguṇasamuditan visheṣhyan vidhīyamānan vr̥uttimatsvarūpan cha
dravyan bhavati, na khalu sāshritya vartinī nirguṇaikaguṇasamuditā visheṣhaṇan vidhāyikā vr̥uttisvarūpā
cha sattā bhavatīti tayostadbhāvasyābhāvaḥ . at ev cha sattādravyayoḥ kathañchidanarthāntaratve‘pi
sañgnādirūpeṇ tanmayan na bhavati . kadhamegan tanmayatvan hi kilaikatvalakṣhaṇan . sañgnādirūpeṇ tanmayatvābhāve
kathamekatvan, kintu nānātvamev . yathedan muktātmadravye pradeshābhede‘pi sañgnādirūpeṇ nānātvan kathitan tathaiv
206pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1nirguṇ, ek guṇakī banī huī, 2visheṣhaṇ 3vidhāyak aur 4vr̥uttisvarūp jo sattā hai vah
kisīke āshrayake binā rahanevālā, guṇavālā, anek guṇonse nirmit, 5visheṣhya, 6vidhīyamān
aur 7vr̥uttimānasvarūp aisā dravya nahīn hai, tathā jo kisīke āshrayake binā rahanevālā,
guṇavālā, anek guṇonse nirmit, visheṣhya, vidhīyamān aur vr̥uttimānasvarūp aisā dravya hai vah
kisīke āshrit rahanevālī, nirguṇ, ek guṇase nirmit, visheṣhaṇ, vidhāyak aur vr̥uttisvarūp
aisī sattā nahīn hai, isaliye unake tadbhāvakā abhāv hai . aisā honese hī, yadyapi, sattā aur
dravyake kathañchit anarthāntaratva (-abhinnapadārthatva, ananyapadārthatva) hai tathāpi unake sarvathā
1. nirguṇ = guṇarahit [sattā nirguṇ hai, dravya guṇavālā hai . jaise ām varṇa, gandh sparshādi guṇayukta hai, kintu
varṇaguṇ kahīn gandh, sparsha yā anya kisī guṇavālā nahīn hai, kyoṅki na to varṇa sūṅghā jātā hai aur na
sparsha kiyā jātā hai . aur jaise ātmā gnānaguṇavālā, vīryaguṇavālā ityādi hai, parantu gnānaguṇ kahīn
vīryaguṇavālā yā anya kisī guṇavālā nahīn hai; isīprakār dravya ananta guṇomvālā hai, parantu sattā guṇavālī
nahīn hai . (yahān̐, jaise daṇḍī daṇḍavālā hai usīprakār dravyako guṇavālā nahīn samajhanā chāhiye; kyoṅki daṇḍī
aur daṇḍamen pradeshabhed hai, kintu dravya aur guṇ abhinnapradeshī hain . ]
2. visheṣhaṇ = visheṣhatā; lakṣhaṇ; bhedak dharma .3. vidhāyak = vidhān karanevālā; rachayitā .
4. vr̥utti = honā, astitva, utpād -vyay -dhrauvya .
5. visheṣhya = visheṣhatāko dhāraṇ karanevālā padārtha; lakṣhya; bhedya padārtha — dharmī . [jaise miṭhās, saphe dī,
sachikkaṇatā ādi mishrīke visheṣh guṇ hain, aur mishrī in visheṣh guṇonse visheṣhit hotī huī arthāt un
visheṣhatāonse gnāt hotī huī, un bhedonse bhedit hotī huī ek padārtha hai; aur jaise gnān, darshan, chāritra,
vīrya ityādi ātmāke visheṣhaṇ hai aur ātmā un visheṣhaṇonse visheṣhit hotā huā (lakṣhit, bhedit,
pahachānā jātā huā) padārtha hai, usīprakār sattā visheṣhaṇ hai aur dravya visheṣhya hai . (yahān̐ yah nahīn bhūlanā
chāhiye ki visheṣhya aur visheṣhaṇoṅke pradeshabhed nahīn hain .)
6. vidhīyamān = rachit honevālā . (sattā ityādi guṇ dravyake rachayitā hai aur dravya unake dvārā rachā jānevālā
padārtha hai .)
7. vr̥uttimān = vr̥uttivālā, astitvavālā, sthir rahanevālā . (sattā vr̥uttisvarūp arthāt astisvarūp hai aur
dravya astitva rahanesvarūp hai .)