dravyan hi svabhāve nityamavatiṣhṭhamānatvātsaditi prāk pratipāditam . svabhāvastu dravyasya pariṇāmo‘bhihitaḥ . ya ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, sa ev sadavishiṣhṭo guṇ itīh sādhyate . yadev hi dravyasvarūpavr̥uttibhūtamastitvan dravyapradhānanirdeshātsaditi sanshabdyate tadavishiṣhṭaguṇabhūt ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, dravyavr̥utterhi trikoṭisamay- bhinnasya suvarṇasyābhāvastathaiv suvarṇapradeshebhyo bhinnasya suvarṇatvaguṇasyāpyabhāvaḥ, tathā sattāguṇ- pradeshebhyo bhinnasya muktajīvadravyasyābhāvastathaiv muktajīvadravyapradeshebhyo bhinnasya sattāguṇasyāpyabhāvaḥ ityubhayashūnyatvan prāpnoti . yathedan muktajīvadravye sañgnādibhedabhinnasyātadbhāvastasya sattāguṇen sah pradeshābhedavyākhyānan kr̥utan tathā sarvadravyeṣhu yathāsambhavan gnātavyamityarthaḥ ..108.. evan dravyasyāstitva- kathanarūpeṇ prathamagāthā, pr̥uthaktvalakṣhaṇātadbhāvābhidhānānyatvalakṣhaṇayoḥ kathanen dvitīyā, sañgnālakṣhaṇ- prayojanādibhedarūpasyātadbhāvasya vivaraṇarūpeṇ tr̥utīyā, tasyaiv dr̥uḍhīkaraṇārthan cha chaturthīti dravyaguṇ- yorabhedaviṣhaye yuktikathanamukhyatayā gāthāchatuṣhṭayen pañchamasthalan gatam . ath sattā guṇo bhavati, dravyan
anvayārtha : — [yaḥ khalu ] jo, [dravyasvabhāvaḥ pariṇāmaḥ ] dravyakā svabhāvabhūt (utpādavyayadhrauvyātmak) pariṇām hai [saḥ ] vah (pariṇām) [sadavishiṣhṭaḥ guṇaḥ ] ‘sat’ se avishiṣhṭa (-sattāse abhinna hai aisā) guṇ hai . [svabhāve avasthitan ] ‘svabhāvamen avasthit (honese) [dravyan ] dravya [sat ] sat hai’ — [iti jinopadeshaḥ ] aisā jo (99 vīn gāthāmen kathit) jinopadesh hai [ayam ] vahī yah hai . (arthāt 99vīn gāthāke kathanamense is gāthāmen kathit bhāv sahaj hī nikalatā hai .) ..109..
ṭīkā : — dravya svabhāvamen nitya avasthit honese sat hai, — aisā pahale (99vīn gāthāmen) pratipādit kiyā gayā hai; aur (vahān̐) dravyakā svabhāv pariṇām kahā gayā hai . yahān̐ yah siddha kiyā jā rahā hai ki — jo dravyakā svabhāvabhūt pariṇām hai vahī ‘sat’ se avishiṣhṭa (-astitvase abhinna aisā – astitvase koī anya nahīn aisā) guṇ hai .
dravyake svarūpakā vr̥uttibhūt aisā jo astitva dravyapradhān kathanake dvārā ‘sat’ shabdase kahā jātā hai usase avishiṣhṭa (-us astitvase ananya) guṇabhūt hī dravyasvabhāvabhūt pariṇām hai; kyoṅki dravyakī 1vr̥utti (astitva) tīn prakārake samayako sparshit karatī honese
1. vr̥utti = vartanā; astitva rahanā vah; ṭikanā vah .