jīvo bhavan bhaviṣhyati naro‘maro vā paro bhūtvā punaḥ .
kin dravyatvan prajahāti na jahadanyaḥ kathan bhavati ..112..
dravyan hi tāvad dravyatvabhūtāmanvayashaktin nityamapyaparityajadbhavati sadev . yastu dravyasya
paryāyabhūtāyā vyatirekavyakteḥ prādurbhāvaḥ tasminnapi dravyatvabhūtāyā anvayashakteraprachyavanād
dravyamananyadev . tato‘nanyatven nishchīyate dravyasya sadutpādaḥ . tathā hi — jīvo dravyan
bhavannārakatiryaṅmanuṣhyadevasiddhatvānāmanyatamen paryāyeṇ dravyasya paryāyadurlalitavr̥uttitvād-
vashyamev bhaviṣhyati . sa hi bhūtvā cha ten kin dravyatvabhūtāmanvayashaktimujjhati, nojjhati .
kin kin bhaviṣhyati . nirvikārashuddhopayogavilakṣhaṇābhyān shubhāshubhopayogābhyān pariṇamya ṇaro‘maro vā paro
naro devaḥ parastiryaṅnārakarūpo vā nirvikārashuddhopayogen siddho vā bhaviṣhyati . bhavīy puṇo evan
pūrvoktaprakāreṇ punarbhūtvāpi . athavā dvitīyavyākhyānam . bhavan vartamānakālāpekṣhayā bhaviṣhyati
bhāvikālāpekṣhayā bhūtvā bhūtakālāpekṣhayā cheti kālatraye chaivan bhūtvāpi kin davvattan pajahadi kin dravyatvan
parityajati . ṇa chayadi dravyārthikanayen dravyatvan na tyajati, dravyādbhinno na bhavati . aṇṇo kahan havadi
220pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
anvayārtha : — [jīvaḥ ] jīv [bhavan ] pariṇamit hotā huā [naraḥ ] manuṣhya,
[amaraḥ ] dev [vā ] athavā [paraḥ ] anya (-tiryañch, nārakī yā siddha) [bhaviṣhyati ] hogā,
[punaḥ ] parantu [bhūtvā ] manuṣhya devādi hokar [kin ] kyā vah [dravyatvan prajahāti ] dravyatvako
chhoṛ detā hai ? [na jahat ] nahīn chhoṛatā huā vah [anyaḥ kathan bhavati ] anya kaise ho sakatā
hai ? (arthāt vah anya nahīn, vahakā vahī hai .)..112..
ṭīkā : — pratham to dravya dravyatvabhūt anvayashaktiko kabhī bhī na chhoṛatā huā sat
(vidyamān) hī hai . aur dravyake jo paryāyabhūt vyatirekavyaktikā utpād hotā hai usamen bhī
dravyatvabhūt anvayashaktikā achyutapanā honese dravya ananya hī hai, (arthāt us utpādamen bhī
anvayashakti to apatit -avinaṣhṭa -nishchal honese dravya vahakā vahī hai, anya nahīn .) isaliye
ananyapaneke dvārā dravyakā sat -utpād nishchit hotā hai, (arthāt uparokta kathanānusār dravyakā
dravyāpekṣhāse ananyapanā honese, usake sat -utpād hai, — aisā ananyapane dvārā siddha hotā hai .)
isī bātako (udāharaṇ se) spaṣhṭa kiyā jātā hai : —
jīv dravya honese aur dravya paryāyommen vartanese jīv nārakatva, tiryañchatva, manuṣhyatva,
devatva aur siddhatvamense kisī ek paryāyamen avashyamev (pariṇamit) hogā . parantu vah
jīv us paryāyarūp hokar kyā dravyatvabhūt anvayashaktiko chhoṛatā hai ? nahīn chhoṛatā .