paryāyā hi paryāyabhūtāyā ātmavyatirekavyakteḥ kāl ev sattvāttato‘nyakāleṣhu bhavantyasanta ev . yashcha paryāyāṇān dravyatvabhūtayānvayashaktyānusyūtaḥ kramānupātī svakāle prādurbhāvaḥ tasminparyāyabhūtāyā ātmavyatirekavyakteḥ pūrvamasattvātparyāyā anya ev . tataḥ paryāyāṇāmanyatven nishchīyate paryāyasvarūpakartr̥ukaraṇādhikaraṇabhūtatven paryāyebhyo‘pr̥uthagbhūtasya dravyasyāsadutpādaḥ . tathā hi — na hi manujastridasho vā siddho vā syāt, na hi tridasho manujo vā siddho vā syāt . evamasan kathamananyo nām syāt, yenānya ev na syāt; yen cha niṣhpadyamānamanujādiparyāyan jāyamānavalayādivikāran kāñchanamiv jīvadravyamapi pratipad- manyanna syāt ..113.. devaparyāyakāle manuṣhyaparyāyasyānupalambhāt . devo vā māṇuso va siddho vā devo vā manuṣhyo na bhavati svātmopalabdhirūpasiddhaparyāyo vā na bhavati . kasmāt . paryāyāṇān parasparan bhinnakālatvāt, suvarṇadravye kuṇḍalādiparyāyāṇāmiv . evan ahojjamāṇo evamabhavansan aṇaṇṇabhāvan kadhan lahadi ananyabhāv-
ṭīkā : — paryāyen paryāyabhūt svavyatirekavyaktike kālamen hī sat (-vidyamān) honese, usase anya kālommen asat (-avidyamān) hī hain . aur paryāyoṅkā dravyatvabhūt anvayashaktike sāth gunthā huā (-ekarūpatāse yukta) jo kramānupātī (kramānusār) svakālamen utpād hotā hai usamen paryāyabhūt svavyatirekavyaktikā pahale asatpanā honese, paryāyen anya hī hain . isīliye paryāyoṅkī anyatāke dvārā dravyakā — jo ki paryāyoṅke svarūpakā kartā, karaṇ aur adhikaraṇ honese paryāyonse apr̥uthak hai usakā — asat -utpād nishchit hotā hai .
na hotā huā ananya (-vahakā vahī) kaise ho sakatā hai, ki jisase anya hī na ho aur jisase manuṣhyādi paryāyen utpanna hotī hain aisā jīv dravya bhī — valayādi vikār (kaṅkaṇādi paryāyen) jisake utpanna hotī hain aise suvarṇakī bhān̐ti — pad -pad par (prati paryāy par) anya na ho ? [jaise kaṅkaṇ, kuṇḍal ityādi paryāyen anya hain, (-bhinna -bhinna hain, ve kī ve hī nahīn hain) isaliye un paryāyoṅkā kartā suvarṇa bhī anya hai, isīprakār manuṣhya, dev ityādi paryāyen anya hain, isaliye un paryāyoṅkā kartā jīvadravya bhī paryāyāpekṣhāse anya hai . ]
bhāvārtha : — jīvake anādi ananta -hone par bhī, manuṣhya paryāyakālamen devaparyāyakī yā svātmopalabdhirūp siddhaparyāyakī aprāpti hai arthāt manuṣhya, dev yā siddha nahīn hai, isaliye ve paryāyen anya anya hain . aisā honese, un paryāyoṅkā karttā, sādhan aur ādhār jīv bhī paryāyāpekṣhāse anyapaneko prāpta hotā hai . isaprakār jīvakī bhān̐ti pratyek dravyake paryāyāpekṣhāse