kriyā khalvātmanā prāpyatvātkarma . tannimittaprāptapariṇāmaḥ pudgalo‘pi karma . tatkāryabhūtā manuṣhyādiparyāyā jīvasya kriyāyā mūlakāraṇabhūtāyāḥ pravr̥uttatvāt kriyāphalamev syuḥ, kriyā‘bhāve pudgalānān karmatvābhāvāttatkāryabhūtānān teṣhāmabhāvāt . ath kathan te karmaṇaḥ kāryabhāvamāyānti? karmasvabhāven jīvasvabhāvamabhibhūy kriyamāṇatvāt, pradīpavat . tathā hi — yathā khalu jyotissvabhāven tailasvabhāvamabhibhūy kriyamāṇaḥ pradīpo jyotiṣhkāryan, tathā manuṣhyādiparyāyāḥ karmajanitā iti visheṣheṇ vyaktīkaroti — kamman karmarahitaparamātmano vilakṣhaṇan karma kartr̥u . kimvishiṣhṭam . ṇāmasamakkhan nirnāmanirgotramuktātmano viparītan nāmeti samyagākhyā sañgnā yasya tadbhavati nāmasamākhyan nāmakarmetyarthaḥ . sabhāvan shuddhabuddhaikaparamātmasvabhāvan ah ath appaṇo sahāveṇ ātmīyen gnānāvaraṇādisvakīyasvabhāven karaṇabhūten abhibhūy tiraskr̥utya prachchhādya tan pūrvoktamātmasvabhāvam . pashchātkin karoti . ṇaran tiriyan ṇeraiyan vā suran kuṇadi naratiryagnārak- surarūpan karotīti . ayamatrārthaḥ – yathāgniḥ kartā tailasvabhāvan karmatāpannamabhibhūy tiraskr̥utya
anvayārtha : — [ath ] vahān̐ [nāmasamākhyan karma ] ‘nām’ sañgnāvālā karma [svabhāven ] apane svabhāvase [ātmanaḥ svabhāvan abhibhūy ] jīvake svabhāvakā parābhav karake, [naran tiryañchan nairayikan vā suran ] manuṣhya, tiryañch, nārak athavā dev (-in paryāyoṅko) [karoti ] karatā hai ..117..
ṭīkā : — kriyā vāstavamen ātmāke dvārā prāpya honese karma hai, (arthāt ātmā kriyāko prāpta karatā hai — pahun̐chatā hai isaliye vāstavamen kriyā hī ātmākā karma hai .) usake nimittase pariṇaman ko prāpta hotā huā (-dravyakarmarūpase pariṇaman karatā huā) pudgal bhī karma hai . us (pudgalakarma) kī kāryabhūt manuṣhyādiparyāyen mūlakāraṇabhūt aisī jīvakī kriyāse pravartamān honese kriyāphal hī hain; kyoṅki kriyāke abhāvamen pudgaloṅko karmapanekā abhāv honese us (-pudgalakarma) kī kāryabhūt manuṣhyādiparyāyoṅkā abhāv hotā hai .
vahān̐, ve manuṣhyādiparyāyen karmake kārya kaise hain ? (so kahate hain ki — ) ve karmasvabhāvake dvārā jīvake svabhāvakā parābhav karake kī jātī hain, isaliye dīpakakī bhān̐ti . vah is prakār : — jaise 1jyoti (lau) ke svabhāvake dvārā telake svabhāvakā parābhav karake *1. jyoti = jyot; agni .