indriyagrāhyāḥ kil sparsharasagandhavarṇāstadviṣhayatvāt . te chendriyagrāhyatvavyaktishakti- vashāt gr̥uhyamāṇā agr̥uhyamāṇāshcha ā -ekadravyātmakasūkṣhmaparyāyātparamāṇoḥ ā -anek- dravyātmakasthūlaparyāyātpr̥uthivīskandhāchcha sakalasyāpi pudgalasyāvisheṣheṇ visheṣhaguṇatven vidyante . te cha mūrtatvādev sheṣhadravyāṇāmasambhavantaḥ pudgalamadhigamayanti . shabdasyāpīndriyagrāhyatvād guṇatvan na khalvāshaṅk nīyan, tasya vaichitryaprapañchitavaishvarūpasyāpyanekadravyātmakapudgalaparyāyatvenābhyup- sambandhan pratipādayati . davvāṇamamuttāṇan vishuddhagnānadarshanasvabhāvan yatparamātmadravyan tatprabhr̥utīnāmamūrtadravyāṇān sambandhino bhavanti . te ke . guṇā amuttā amūrtāḥ guṇāḥ, kevalagnānāday ityarthaḥ . iti mūrtāmūrtaguṇānān lakṣhaṇasambandhau gnātavyau ..131.. evan gnānādivisheṣhaguṇabheden dravyabhedo bhavatīti kathanarūpeṇ dvitīy- sthale gāthādvayan gatam . ath mūrtapudgaladravyasya guṇānāvedayati — vaṇṇarasagandhaphāsā vijjante poggalassa varṇarasagandhasparshā vidyante . kasya . pudgalasya . kathambhūtasya . suhumādo puḍhavīpariyantassa ya ‘‘puḍhavī jalan cha chhāyā chaurindiyavisayakammaparamāṇū . chhavvihabheyan bhaṇiyan poggaladavvan jiṇavarehin’’ .. iti
anvayārtha : — [varṇarasagandhasparshāḥ ] varṇa, ras, gandh aur sparsha (-guṇ) [sūkṣhmāt ] sūkṣhmase lekar [pr̥ithvīparyantasya cha ] pr̥ithvī paryantake [pudgalasya ] (sarva) pudgalake [vidyante ] hote hain; [chitraḥ shabdaḥ ] jo vividh prakārakā shabda hai [saḥ ] vah [pudgal ] pudgal arthāt paudgalik paryāy hai ..132..
ṭīkā : — sparsha, ras, gandh aur varṇa indriyagrāhya hain, kyoṅki ve indriyoṅke viṣhay hain . ve indriyagrāhyatākī 1vyakti aur shaktike vashase bhale hī indriyoṅke dvārā grahaṇ kiye jāte hon yā na kiye jāte hon tathāpi ve ekadravyātmak sūkṣhmaparyāyarūp paramāṇuse lekar anekadravyātmak sthūlaparyāyarūp pr̥ithvīskandh takake samasta pudgalake, avisheṣhatayā visheṣh guṇoṅke rūpamen hote hain; aur unake mūrta honeke kāraṇ hī, (pudgalake atirikta) sheṣh dravyoṅke na honese ve pudgalako batalāte hain .
aisī shaṅkā nahīn karanī chāhiye ki shabda bhī indriyagrāhya honese guṇ hogā; kyoṅki vah (shabda) 2vichitratāke dvārā vishvarūpapanā (anekānekaprakārapanā) darashātā honepar bhī use anekadravyātmak pudgalaparyāyake rūpamen svīkār kiyā jātā hai .
260pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. paramāṇu, kārmaṇavargaṇā ityādimen indriyagrāhyatā vyakta nahīn hai tathāpi shaktirūpase avashya hotī hai; isīliye bahutase paramāṇu skandharūp hokar sthūlatā dhāraṇ karake indriyonse gnāt hote hain .
2. vichitratā = vividhatā (shabda bhāṣhātmak, abhāṣhātmak, prāyogik, vaishrasik – aise anek prakārake hain .)