sūtrayiṣhyate hi svayamākāshasya pradeshalakṣhaṇamekāṇuvyāpyatvamiti . ih tu yathākāshasya pradeshāstathā sheṣhadravyāṇāmiti pradeshalakṣhaṇaprakāraikatvamāsūtryate . tato yathaikāṇuvyāpyenānshen gaṇyamānasyākāshasyānantānshatvādanantapradeshatvan tathaikāṇuvyāpyenānshen gaṇyamānānān dharmādharmaik- jīvānāmasaṅkhyeyānshatvāt pratyekamasaṅkhyeyapradeshatvam . yathā chāvasthitapramāṇayordharmādharmayostathā samvartavistārābhyāmanavasthitapramāṇasyāpi shuṣhkārdratvābhyān charmaṇ iv jīvasya svānshālpa- bahutvābhāvādasaṅkhyeyapradeshatvamev . amūrtasamvartavistārasiddhishcha sthūlakr̥ushashishukumārasharīravyāpi- tvādasti svasamvedanasādhyaiv . pudgalasya tu dravyeṇaikapradeshamātratvādapradeshatve yathodite satyapi utpattirbhaṇitā . paramāṇuvyāptakṣhetran pradesho bhavati . tadagre vistareṇ kathayati ih tu sūchitamev ..137.. evan pañchamasthale svatantragāthādvayan gatam . ath kāladravyasya dvitīyādipradesharahitatvenāpradeshatvan vyavasthāpayati — samao samayaparyāyasyopādānakāraṇatvātsamayaḥ kālāṇuḥ . du punaḥ . sa cha kathambhūtaḥ .
ṭīkā : — (bhagavat kundakundāchārya) svayam hī (140 ven) sūtra dvārā kaheṅge ki ākāshake pradeshakā lakṣhaṇ ekāṇuvyāpyatva hai (arthāt ek paramāṇuse vyāpta honā vah pradeshakā lakṣhaṇ hai ); aur yahān̐ (is sūtra yā gāthāmen) ‘jis prakār ākāshake pradesh hain usīprakār sheṣh dravyoṅke pradesh hain’ isaprakār pradeshake lakṣhaṇakī ekaprakāratā kahī jātī hai .
isaliye, jaise ekāṇuvyāpya (-ek paramāṇuse vyāpta ho aise) anshake dvārā gine jāne par ākāshake ananta ansh honese ākāsh anantapradeshī hai, usīprakār ekāṇuvyāpya ( – ek paramāṇuse vyāpta hone yogya) anshake dvārā gine jāne par dharma, adharma aur ek jīvake asaṅkhyāt ansh honese ve – pratyek asaṅkhyātapradeshī hai . aur jaise 1avasthit pramāṇavāle dharma tathā adharma asaṅkhyātapradeshī hain, usīprakār saṅkochavistārake kāraṇ 2anavasthit pramāṇavāle jīvake — sūkhe -gīle chamaṛekī bhān̐ti — nij anshoṅkā alpabahutva nahīn hotā isaliye asaṅkhyātapradeshīpanā hī hai . (yahān̐ yah prashna hotā hai ki amūrta aise jīvakā saṅkochavistār kaise sambhav hai ? usakā samādhān kiyā jātā hai : — ) amūrtake saṅkochavistārakī siddhi to apane anubhavase hī sādhya hai, kyoṅki (sabako svānubhavase spaṣhṭa hai ki) jīv sthūl tathā kr̥ush sharīramen, tathā bālak aur kumārake sharīramen vyāpta hotā hai .
pudgal to dravyataḥ ekapradeshamātra honese yathokta (pūrvakathit) prakārase apradeshī hai
1. avasthit pramāṇ = niyat parimāṇ, nishchit māp; (dharma tathā adharma dravyakā māp lok jitanā niyat hai .)
2. anavasthit = aniyat; anishchit; (sūkhe -gīle charmakī bhān̐ti jīv parakṣhetrakī apekṣhāse saṅkoch vistārako prāpta honese anishchit māpavālā hai . aisā hone par bhī, jaise chamaṛeke nij -ansh kam -barḥ nahīn hote, usīprakār jīvake nij -ansh kam -barḥ nahīn hote; isaliye vah sadā niyat asaṅkhyapradeshī hī hai .)