Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 139.

< Previous Page   Next Page >


Page 274 of 513
PDF/HTML Page 307 of 546

 

vadivadado tan desan tassam samao tado paro puvvo .
jo attho so kālo samao uppaṇṇapaddhansī ..139..
vyatipatatastan deshan tatsamaḥ samayastataḥ paraḥ pūrvaḥ .
yo‘rthaḥ sa kālaḥ samay utpannapradhvansī ..139..

yo hi yen pradeshamātreṇ kālapadārthenākāshasya pradesho‘bhivyāptastan pradeshan manda- gatyātikramataḥ paramāṇostatpradeshamātrātikramaṇaparimāṇen ten samo yaḥ kālapadārtha- sūkṣhmavr̥uttirūpasamayaḥ sa tasya kālapadārthasya paryāyastataḥ evamvidhātparyāyātpūrvottaravr̥uttivr̥uttatven- pudgalaparamāṇorvyatipatato mandagatyā gachchhataḥ . kan karmatāpannam . tan desan tan pūrvagāthoditan kālāṇuvyāptamākāshapradesham . tassam ten kālāṇuvyāptaikapradeshapudgalaparamāṇumandagatigamanen samaḥ samānaḥ sadr̥ushastatsamaḥ samao kālāṇudravyasya sūkṣhmaparyāyabhūtaḥ samayo vyavahārakālo bhavatīti paryāyavyākhyānan gatam . tado paro puvvo tasmātpūrvoktasamayarūpakālaparyāyātparo bhāvikāle pūrvamatītakāle cha jo attho yaḥ pūrvāparaparyāyeṣhvanvayarūpeṇ dattapadārtho dravyan so kālo sa kālaḥ kālapadārtho bhavatīti dravyavyākhyānam . samao uppaṇṇapaddhansī sa pūrvoktasamayaparyāyo yadyapi pūrvāparasamayasantānāpekṣhayā

anvayārtha :[tan deshan vyatipatataḥ ] paramāṇu ek ākāshapradeshakā (mandagatise) ullaṅghan karatā hai tab [tatsamaḥ ] usake barābar jo kāl (lagatā hai ) vah [samayaḥ ] ‘samay’ hai; [tatḥ pūrvaḥ paraḥ ] us (samay) se pūrva tathā pashchāt aisā (nitya) [yaḥ arthaḥ ] jo padārtha hai [saḥ kālaḥ ] vah kāladravya hai; [samayaḥ utpannapradhvansī ] ‘samay utpannadhvansī hai ..139..

ṭīkā :kisī pradeshamātra kālapadārthake dvārā ākāshakā jo pradesh vyāpta ho us pradeshako jab paramāṇu manda gatise atikram (ullaṅghan) karatā hai tab us pradeshamātra padārthakī paryāy hai; aur aisī us paryāyase pūrvakī tathā bādakī 3vr̥uttirūpase pravartamān honese

te deshanā atikramaṇ sam chhe ‘samay’, tatpūrvāpare je artha chhe te kāḷ chhe, utpannadhvansī ‘samay’ chhe. 139.

274pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-

1atikramaṇake 2parimāṇake barābar jo kālapadārthakī sūkṣhmavr̥uttirūp ‘samay’ hai vah, us kāl

1. atikramaṇ = ullaṅghan karanā .2. parimāṇ = māp .

3. vr̥utti = vartanā so pariṇati hai (kāl padārtha vartamān samayase pūrvakī pariṇatirūp tathā usake bādakī pariṇatirūpase pariṇamit hotā hai, isaliye usakā nityatva pragaṭ hai .)