dravyeṇānekapradeshatvashaktiyuktaikapradeshatvātparyāyeṇ dvibahupradeshatvāchchāsti tiryakprachayaḥ. na punaḥ kālasya, shaktyā vyaktyā chaikapradeshatvāt . ūrdhvaprachayastu trikoṭisparshitven sānshatvād dravyavr̥utteḥ sarvadravyāṇāmanivārit ev . ayan tu visheṣhaḥ — samayavishiṣhṭavr̥uttiprachayaḥ sheṣhadravyāṇāmūrdhvaprachayaḥ, samayaprachay ev kālasyordhvaprachayaḥ . sheṣhadravyāṇān vr̥utterhi samayādarthāntarabhūtatvādasti samay- vishiṣhṭatvam . kālavr̥uttestu svataḥ samayabhūtatvāttannāsti ..141..
ath kālapadārthordhvaprachayaniranvayatvamupahanti — bhaṇyate . sa cha pradeshaprachayalakṣhaṇastiryakprachayo yathā muktātmadravye bhaṇitastathā kālan vihāy svakīy- svakīyapradeshasaṅkhyānusāreṇ sheṣhadravyāṇān sa bhavatīti tiryakprachayo vyākhyātaḥ . pratisamayavartinān pūrvottaraparyāyāṇān muktāphalamālāvatsantān ūrddhvaprachay ityūrdhvasāmānyamityāyatasāmānyamiti kramānekānta iti cha bhaṇyate . sa cha sarvadravyāṇān bhavati . kintu pañchadravyāṇān sambandhī pūrvāparaparyāyasantānarūpo yo‘sāvūrdhvatāprachayastasya svakīyasvakīyadravyamupādānakāraṇam . kālastu pratisamayan sahakārikāraṇan bhavati . yastu kālasya samayasantānarūp ūrdhvatāprachayastasya kāl evopādānakāraṇan sahakārikāraṇan cha . kasmāt . kālasya bhinnasamayābhāvātparyāyā ev samayā dravyase anek pradeshīpanekī shaktise yukta ekapradeshavālā hai tathā paryāyase do athavā bahut (-saṅkhyāt, asaṅkhyāt aur ananta) pradeshavālā hai, isaliye unake tiryakprachay hai; parantu kālake (tiryakprachay) nahīn hai, kyoṅki vah shakti tathā vyakti (kī apekṣhā) se ek pradeshavālā hai .
ū rdhvaprachay to sarva dravyoṅke anivārya hī hai, kyoṅki dravyakī vr̥utti tīn koṭiyoṅko (-bhūt, vartamān, aur bhaviṣhya aise tīnon kāloṅko) sparsha karatī hai, isaliye anshonse yukta hai . parantu itanā antar hai ki 1samayavishiṣhṭa vr̥uttiyoṅkā prachay vah (kālako chhoṛakar) sheṣh dravyoṅkā ū rdhvaprachay hai, aur samayoṅkā prachay vahī kāladravyakā ū rdhvaprachay hai; kyoṅki sheṣh dravyoṅkī vr̥utti samayase arthāntarabhūt (-anya) honese vah (vr̥utti) samay vishiṣhṭa hai, aur kāladravyakī vr̥utti to svataḥ samayabhūt hai, isaliye vah samayavishiṣhṭa nahīn hai ..141..
ab, kālapadārthakā ū rdhvaprachay 2niranvay hai, is bātakā khaṇḍan karate hain : —
280pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1.* samayavishiṣhṭa = samayase vishiṣhṭa; samayake nimittabhūt honese vyavahārase jisamen samayakī apekṣhā hotī hai .
2. niranvay = anvay rahit, ek pravāharūp na honevālā, khaṇḍit; ekarūpatā -sadr̥ushatāse rahit .