pravāhapravr̥uttapudgalasanshleṣhadūṣhitātmatayā prāṇachatuṣhkābhisambaddhatvan vyavahārajīvatvaheturvibhakta-
vyo‘sti ..145..
ath ke prāṇā ityāvedayati — ityādi yathākrameṇ gāthāṣhṭakaparyantan sāmānyabhedabhāvanāvyākhyānan karoti . tadyathā . ath gnānagneyagnāpanārthan tathaivātmanaḥ prāṇachatuṣhken sah bhedabhāvanārthan vā sūtramidan pratipādayati — logo loko bhavati . kathambhūtaḥ . ṇiṭṭhido niṣhṭhitaḥ samāptin nīto bhr̥uto vā . kaiḥ kartr̥ubhūtaiḥ . aṭṭhehin sahajashuddhabuddhaikasvabhāvo yo‘sau paramātmapadārthastatprabhr̥utayo ye‘rthāstaiḥ . punarapi kimvishiṣhṭaḥ . sapadesehin samaggo svakīyapradeshaiḥ samagraḥ paripūrṇaḥ . athavā padārthaiḥ . kathambhūtaiḥ . sapradeshaiḥ pradeshasahitaiḥ . punarapi kimvishiṣhṭo lokaḥ . ṇichcho dravyārthikanayen nityaḥ lokākāshāpekṣhayā vā . athavā nityo, na kenāpi puruṣhavisheṣheṇ kr̥utaḥ . jo tan jāṇadi yaḥ kartā tan gneyabhūtan lokan jānāti jīvo sa jīvapadārtho bhavati . etāvatā kimuktan bhavati . yo‘sau vishuddhagnānadarshanasvabhāvo jīvaḥ sa gnānan gneyashcha bhaṇyate . sheṣhapadārthāstu gneyā eveti gnātr̥ugneyavibhāgaḥ . punarapi kimvishiṣhṭo jīvaḥ . pāṇachadukke ṇa sambaddho yadyapi nishchayen svataḥsiddhaparamachaitanyasvabhāven nishchayaprāṇen jīvati tathāpi vyavahāreṇānādikarmabandhavashādā- yurādyashuddhaprāṇachatuṣhkenāpi sambaddhaḥ san jīvati . tachcha shuddhanayen jīvasvarūpan na bhavatīti bhedabhāvanā gnātavyetyabhiprāyaḥ ..145.. athendriyādiprāṇachatuṣhkasvarūpan pratipādayati — atīndriyānantasukhasva- bhāvātmano vilakṣhaṇ indriyaprāṇaḥ, manovākkāyavyāpārarahitātparamātmadravyādvisadr̥usho balaprāṇaḥ, sarvadā avināshī nishchayajīvatva honepar bhī, sansārāvasthāmen anādipravāharūpase pravartamān pudgal sanshleṣhake dvārā svayam dūṣhit honese usake chār prāṇonse sanyuktapanā hai — jo ki (sanyuktapanā) vyavahārajīvatvakā hetu hai, aur vibhakta karane yogya hai .
bhāvārtha : — ṣhaṭ dravyoṅkā samudāy vah lok hai . jīv use (apanī) achintya gnānashaktise jānatā hai; isaliye jīvake atirikta sheṣh dravya gney hain aur jīv gnān tathā gney hai . us jīvako vastuke svarūpabhūt honese jo kabhī naṣhṭa nahīn hotā, aisā nishchayajīvatva sadā hī hai . us nishchay jīvatvakā kāraṇ svābhāvik anantagnānashakti hai . aisā nishchayajīvatva jīvake sadā hone par bhī vah, sansār dashāmen svayam pudgalake sambandhase dūṣhit honese chār prāṇonse sanyukta hai, aur isaliye usake vyavahārajīvatva bhī hai . us vyavahārajīvatvako kāraṇarūp jo chār prāṇonse sanyuktapanā usase jīvako bhinna karanā chāhiye ..145..
ab, prāṇ kaun – kaunase hain, so batalāte hain : — pra. 37