sparshanarasanaghrāṇachakṣhuḥshrotrapañchakamindriyaprāṇāḥ, kāyavāṅmastrayan balaprāṇāḥ, bhav- dhāraṇanimittamāyuḥprāṇaḥ, udañchananyañchanātmako marudānapānaprāṇaḥ ..146..
ath prāṇānān niruktyā jīvatvahetutvan paudgalikatvan cha sūtrayati — anādyanantasvabhāvātparamātmapadārthādviparītaḥ sādyanta āyuḥprāṇaḥ, uchchhvāsanishvāsajanitakhedarahitā- chchhuddhātmatattvātpratipakṣhabhūt ānapānaprāṇaḥ . evamāyurindriyabalochchhvāsarūpeṇābhedanayen jīvānān sambandhinashchatvāraḥ prāṇā bhavanti . te cha shuddhanayen jīvādbhinnā bhāvayitavyā iti ..146.. ath ta ev prāṇā bhedanayen dashavidhā bhavantītyāvedayati —
anvayārtha : — [indriyaprāṇaḥ cha ] indriyaprāṇ, [tathā balaprāṇaḥ ] balaprāṇ, [tathā cha āyuḥprāṇ: ] āyuprāṇ [cha ] aur [ānapānaprāṇaḥ ] shvāsochchhvās prāṇ — [te ] ye (chār) [jīvānān ] jīvoṅke [prāṇāḥ ] prāṇ [bhavanti ] hain ..146..
ṭīkā : — sparshan, rasanā, ghrāṇ, chakṣhu aur shrotra — yah pān̐ch indriyaprāṇ hain; kāy, vachan aur man, — yah tīn balaprāṇ hain, bhav dhāraṇakā nimitta (arthāt manuṣhyādi paryāyakī sthitikā nimitta) āyuprāṇ hai; nīche aur ū par jānā jisakā svarūp hai aisī vāyu (shvās) shvāsochchhvās prāṇ hai ..146..
ab, vyutpattise prāṇoṅko jīvatvakā hetupanā aur unakā paudgalikapanā sūtra dvārā kahate hain (arthāt prāṇ jīvatvake hetu hai aisā vyutpattise darashāte hain tathā prāṇ paudgalik hain aisā kahate hain ) : —
vaḷī prāṇ shvāsochchhvās – e sau, jīv kerā prāṇ chhe . 146.
290pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-