svalakṣhaṇabhūtasvarūpāstitvanishchitasyaikasyārthasya svalakṣhaṇabhūtasvarūpāstitvanishchit evānya- sminnarthe vishiṣhṭarūpatayā sambhāvitātmalābho‘rtho‘nekadravyātmakaḥ paryāyaḥ . sa khalu pudgalasya pudgalāntar iv jīvasya pudgale sansthānādivishiṣhṭatayā samupajāyamānaḥ sambhāvyat ev . upapannashchaivamvidhaḥ paryāyaḥ, anekadravyasanyogātmatven kevalajīvavyatirek mātrasyaikadravyaparyāyasyā- skhalitasyāntaravabhāsanāt ..152..
ath paryāyavyaktīrdarshayati — prathamavisheṣhāntarādhikāre samudāyapātanikā . tadyathā — ath punarapi shuddhātmano visheṣhabhedabhāvanārthan naranārakādiparyāyarūpan vyavahārajīvatvahetun darshayati — atthittaṇichchhidassa hi chidānandaikalakṣhaṇasvarūpāsti- tven nishchitasya gnātasya hi sphu ṭam . kasya . atthassa paramātmapadārthasya atthantaramhi shuddhātmārthādanyasmin gnānāvaraṇādikarmarūpe arthāntare sambhūdo sañjāt utpannaḥ attho yo naranārakādirūpo‘rthaḥ, pajjāo so nirvikārashuddhātmānubhūtilakṣhaṇasvabhāvavyañjanaparyāyādanyādr̥ushaḥ san vibhāvavyañjanaparyāyo bhavati sa itthambhūtaparyāyo jīvasya . kaiḥ kr̥utvā jātaḥ . saṇṭhāṇādippabhedehin sansthānādirahitaparamātmadravyavilakṣhaṇaiḥ sansthānasanhananasharīrādiprabhedairiti ..152.. ath tānev paryāyabhedān vyaktīkaroti — ṇaraṇārayatiriyasurā
ṭīkā : — svalakṣhaṇabhūt svarūp – astitvase nishchit ek arthakā (dravyakā), svalakṣhaṇabhūt svarūp – astitvase hī nishchit aise anya arthamen (dravyamen) vishiṣhṭarūpase (-bhinna – bhinna rūpase) utpanna hotā huā jo artha (-bhāv), vah anekadravyātmak paryāy hai vah anekadravyātmak paryāy vāstavamen, jaise pudgalakī anya pudgalamen (anekadravyātmak utpanna hotī huī dekhī jātī hai usīprakār, jīvakī pudgalamen sansthānādise vishiṣhṭatayā (-sansthān ityādike bhed sahit) utpanna hotī huī anubhavamen avashya ātī hai . aur aisī paryāy upapanna (-yogya ghaṭit, nyāyayukta) hai; kyoṅki jo keval jīvakī vyatirekamātra hai aisī askhalit ekadravyaparyāy hī anek dravyoṅke sanyogātmakarūpase bhītar avabhāsit hotī hai .
bhāvārtha : — yadyapi pratyek dravyakā svarūp – astitva sadā hī bhinna – bhinna rahatā hai tathāpi, jaise pudgaloṅkī anya pudgalake sambandhase skandharūp paryāy hotī hai usīprakār jīvakī pudgaloṅke sambandhase devādik paryāy hotī hai . jīvakī aisī anekadravyātmak devādiparyāy ayukta nahīn hai; kyoṅki bhītar dekhane par, anek dravyoṅkā sanyog hone par bhī, jīv kahīn pudgaloṅke sāth ekarūp paryāy nahīn karatā, parantu vahān̐ bhī mātra jīvakī (-pudgalaparyāyase bhinna-) askhalit (-apanese chyut na honevālī) ekadravyaparyāy hī sadā pravartamān rahatī hai ..152..
ab paryāyake bhed batalāte hain : —
298pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-