sparshādichatuṣhkasyāvirbhāvatirobhāvasvashaktivashamāsādya pr̥uthivyaptejovāyavaḥ svapariṇāmairev jāyante . ato‘vadhāryate dvayaṇukādyanantānantapudgalānān na piṇḍakartā puruṣho‘sti ..167..
ogāḍhagāḍhaṇichido poggalakāyehin savvado logo .
samutpadyante, tathāpi svakīyābhyantarasukhaduḥkhādirūpapariṇaterevāshuddhopādānakāraṇan bhavanti, na cha pr̥uthivyādikāyākārapariṇateḥ . kasmāditi chet . tatra skandhānāmevopādānakāraṇatvāditi . tato gnāyate pudgalapiṇḍānān jīvaḥ kartā na bhavatīti ..167.. athātmā bandhakāle bandhayogya- pudgalān bahirbhāgānnaivānayatītyāvedayati — ogāḍhagāḍhaṇichido avagāhyāvagāhya nairantaryeṇ nichito bhr̥utaḥ . sa kaḥ . logo lokaḥ . kathambhūtaḥ . savvado sarvataḥ sarvapradesheṣhu . kaiḥ kartr̥ubhūtaiḥ . poggalakāyehin pudgalakāyaiḥ . kimvishiṣhṭaiḥ . suhumehi bādarehi ya indriyagrahaṇāyogyaiḥ sūkṣhmaistadgrahaṇ- yoegyatānusār 1sparshādichatuṣhkake āvirbhāv aur tirobhāvakī svashaktike vash hokar pr̥ithvī, jal, agni, aur vāyurūp apane pariṇāmonse hī hote hain . isase nishchit hotā hai ki dvi – aṇukādi anantānta pudgaloṅkā piṇḍakartā ātmā nahīn hai ..167..
ab aisā nishchit karate hain ki (jis prakār ātmā pudgalapiṇḍakā karanevālā nahīn usī prakār) ātmā pudgalapiṇḍakā lānevālā (bhī) nahīn hai : —
anvayārtha : — [lokaḥ ] lok [sarvataḥ ] sarvataḥ [sūkṣhmeḥ bādaraiḥ ] sūkṣhma tathā bādar [cha ] aur [aprāyogyaiḥ yogyaiḥ ] karmatvake ayogya tathā karmatvake yogya [pudgalakāyaiḥ ] pudgalaskandhoṅke dvārā [avagāḍhagāḍhanichitaḥ ] (vishiṣhṭa prakārase) avagāhit hokar gārḥ ( – ghaniṣhṭha) bharā huā hai ..168..
avagāḍh gāḍh bharel chhe sarvatra pudgalakāyathī ā lok bādar - sūkṣhmathī, karmatvayogya - ayogyathī. 168.
320pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-
1. sparshādichatuṣhka = sparsha, ras, gandh aur varṇa . (sparshādikī pragaṭatā aur apragaṭatā vah pudgalakī shakti hai .)