yato hi sūkṣhmatvapariṇatairbādarapariṇataishchānatisūkṣhmatvasthūlatvāt karmatvapariṇamanashakti- yogibhiratisūkṣhmasthūlatayā tadayogibhishchāvagāhavishiṣhṭatven parasparamabādhamānaiḥ svayamev sarvat ev pudgalakāyairgāḍhan nichito lokaḥ, tato‘vadhāryate na pudgalapiṇḍānāmānetā puruṣho‘sti ..168..
athātmanaḥ pudgalapiṇḍānān karmatvakartr̥utvābhāvamavadhārayati —
yogyairbādaraishcha . punashcha kathambhūtaiḥ . appāoggehin atisūkṣhmasthūlatven karmavargaṇāyogyatārahitaiḥ . punashcha kimvishiṣhṭaiḥ . joggehin atisūkṣhmasthūlatvābhāvātkarmavargaṇāyogyairiti . ayamatrārthaḥ — nishchayen shuddha- svarūpairapi vyavahāreṇ karmodayādhīnatayā pr̥uthivyādipañchasūkṣhmasthāvaratvan prāptairjīvairyathā loko nirantaran bhr̥utastiṣhṭhati tathā pudgalairapi . tato gnāyate yatraiv sharīrāvagāḍhakṣhetre jīvastiṣhṭhati bandhayogyapudgalā api
ṭīkā : — sūkṣhmatayā pariṇat tathā bādararūp pariṇat, ati sūkṣhma athavā ati sthūl na honese karmarūp pariṇat honekī shaktivāle tathā ati sūkṣhma athavā ati sthūl honese karmarūp pariṇat honekī shaktise rahit — aise pudgalakāryoṅke dvārā, avagāhakī vishiṣhṭatāke kāraṇ paraspar bādhā kiye vinā, svayamev sarvataḥ (sarva pradeshonse) lok gārḥ bharā huā hai . isase nishchit hotā hai ki pudgalapiṇḍoṅkā lānevālā ātmā nahīn hai .
bhāvārtha : — is lokamen sarvatra jīv hain aur karmabandhake yogya pudgalavargaṇā bhī sarvatra hai . jīvake jaise pariṇām hote hain usīprakārakā jīvako karmabandh hotā hai . aisā nahīn hai ki ātmā kisī bāharake sthānase karmayogya pudgal lākar bandh karatā hai ..168..
ab aisā nishchit karate hain ki ātmā pudgalapiṇḍoṅko karmarūp nahīn karatā : —
anvayārtha : — [karmatvaprāyogyāḥ skandhāḥ ] karmatvake yogya skandh [jīvasyapariṇatin prāpya ] jīvakī pariṇatiko prāpta karake [karmabhāvan gachchhanti ] karmabhāvako prāpta hote hain; [na hi te jīven pariṇamitāḥ ] jīv unako nahīn pariṇamātā ..169..
karmatvane pāme; nahi jīv pariṇamāve temane. 169.