dvividhastāvatpariṇāmaḥ, paradravyapravr̥uttaḥ svadravyapravr̥uttashcha . tatra paradravyapravr̥uttaḥ parop- raktatvādvishiṣhṭapariṇāmaḥ, svadravyapravr̥uttastu parānuparaktatvādavishiṣhṭapariṇāmaḥ . tatroktau dvau vishiṣhṭapariṇāmasya visheṣhau, shubhapariṇāmo‘shubhapariṇāmashcha . tatra puṇyapudgalabandhakāraṇātvāt shubhapariṇāmaḥ puṇyan, pāpapudgalabandhakāraṇatvādashubhapariṇāmaḥ pāpam . avishiṣhṭapariṇāmasya tu shuddhatvenaikatvānnāsti visheṣhaḥ . sa kāle sansāraduḥkhahetukarmapudgalakṣhayakāraṇatvātsansār- duḥkhahetukarmapudgalakṣhayātmako mokṣha ev ..181.. dravyapuṇyabandhakāraṇatvāchchhubhapariṇāmaḥ puṇyan bhaṇyate . asuho pāvan ti bhaṇidan dravyapāpabandhakāraṇatvād- shubhapariṇāmaḥ pāpan bhaṇyate . keṣhu viṣhayeṣhu yo‘sau shubhāshubhapariṇāmaḥ . aṇṇesu nijashuddhātmanaḥ sakāshādanyeṣhu shubhāshubhabahirdravyeṣhu . pariṇāmo ṇaṇṇagado pariṇāmo nānyagato‘nanyagataḥ svasvarūpastha ityarthanḥ . sa itthambhūtaḥ shuddhopayogalakṣhaṇaḥ pariṇāmaḥ dukkhakkhayakāraṇan duḥkhakṣhayakāraṇan duḥkhakṣhayābhidhān- mokṣhasya kāraṇan bhaṇido bhaṇitaḥ . kva bhaṇitaḥ . samaye paramāgame labdhikāle vā . kiñch, mithyādr̥uṣhṭisāsādanamishraguṇasthānatraye tāratamyenāshubhapariṇāmo bhavatīti pūrvan bhaṇitamāste, avirat- deshaviratapramattasanyatasañgnaguṇasthānatraye tāratamyen shubhapariṇāmashcha bhaṇitaḥ, apramattādikṣhīṇakaṣhāyāntaguṇ- sthāneṣhu tāratamyen shuddhopayogo‘pi bhaṇitaḥ . nayavivakṣhāyān mithyādr̥uṣhṭayādikṣhīṇak ṣhāyāntaguṇasthāneṣhu
anvayārtha : — [anyeṣhu ] parake prati [shubh pariṇāmaḥ ] shubh pariṇām [puṇyam ] puṇya hai, aur [ashubhaḥ ] ashubh pariṇām [pāpam ] pāp hai, [iti bhaṇitam ] aisā kahā hai; [ananyagataḥ pariṇāmaḥ ] jo dūsareke prati pravartamān nahīn hai aisā pariṇām [samaye ] samay par [duḥkhakṣhayakāraṇam ] duḥkhakṣhayakā kāraṇ hai ..181..
ṭīkā : — pratham to pariṇām do prakārakā hai — paradravyapravr̥utta (paradravyake prati pravartamān) aur svadravyapravr̥utta . inamense paradravyapravr̥uttapariṇām parake dvārā uparakta (-parake nimittase vikārī) honese vishiṣhṭa pariṇām hai aur svadravyapravr̥utta pariṇām parake dvārā uparakta na honese avishiṣhṭa pariṇām hai . usamen vishiṣhṭa pariṇāmake pūrvokta do bhed hain – shubhapariṇām aur ashubh pariṇām . unamen puṇyarūp pudgalake bandhakā kāraṇ honese shubhapariṇām puṇya hai aur pāparūp pudgalake bandhakā kāraṇ honese ashubh pariṇām pāp hai . avishiṣhṭa pariṇām to shuddha honese ek hai isaliye usake bhed nahīn hain . vah (avishiṣhṭa pariṇām) yathākāl sansāraduḥkhake hetubhūt karmapudgalake kṣhayakā kāraṇ honese sansāraduḥkhakā hetubhūt karmapudgalakā kṣhayasvarūp mokṣha hī hai .
340pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-