na khalvātmanaḥ pudgalapariṇāmaḥ karma, paradravyopādānahānashūnyatvāt . yo hi yasya pariṇamayitā dr̥uṣhṭaḥ sa na tadupādānahānashūnyo dr̥uṣhṭaḥ, yathāgnirayaḥpiṇḍasya . ātmā tu tulyakṣhetravartitve‘pi paradravyopādānahānashūnya ev . tato na sa pudgalānān karmabhāven pariṇamayitā syāt ..185..
sa idāṇin kattā san sagapariṇāmassa davvajādassa .
rāgādipariṇāmarūpan nishchayen bhāvakarma bhaṇyate . kasmāt . tatpāyaḥpiṇḍavattenātmanā prāpyatvādvyā- pyatvāditi . poggaladavvamayāṇan ṇa du kattā savvabhāvāṇan chidrūpātmano vilakṣhaṇānān pudgaladravyamayānān na tu kartā sarvabhāvānān gnānāvaraṇādidravyakarmaparyāyāṇāmiti . tato gnāyate jīvasya rāgādisvapariṇām ev karma, tasyaiv sa karteti ..184.. athātmanaḥ kathan dravyakarmarūpapariṇāmaḥ karma na syāditi prashne samādhānan dadāti — geṇhadi ṇev ṇa muñchadi ka redi ṇa hi poggalāṇi kammāṇi jīvo yathā nirvikalpasamādhirataḥ paramamuniḥ
anvayārtha : — [jīvaḥ ] jīv [sarvakāleṣhu ] sabhī kālommen [pudgalamadhye vartamānaḥ api ] pudgalake madhyamen rahatā huā bhī [pudgalāni karmāṇi ] paudgalik karmoṅko [hi ] vāstavamen [gr̥uhṇāti na ev ] na to grahaṇ karatā hai, [na muchanti ] na chhoṛatā hai, aur [na karoti ] na karatā hai ..186..
ṭīkā : — vāstavamen pudgalapariṇām ātmākā karma nahīn hai, kyoṅki vah paradravyake grahaṇ – tyāgase rahit hai; jo jisakā pariṇamānevālā dekhā jātā hai vah usake grahaṇatyāgase rahit nahīn dekhā jātā; jaise — agni loheke golemen grahaṇ – tyāg rahit hotī hai . ātmā to tulya kṣhetramen vartatā huā bhī (-paradravyake sāth ekakṣhetrāvagāhī honepar bhī) paradravyake grahaṇ – tyāgase rahit hī hai . isaliye vah pudgaloṅko karmabhāvase pariṇamānevālā nahīn hai ..185..
tab (yadi ātmā pudgaloṅko karmarūp pariṇamit nahīn karatā to phi ra) ātmā kisaprakār pudgal karmoṅke dvārā grahaṇ kiyā jātā hai aur chhoṛā jātā hai ? isakā ab nirūpaṇ karate hain : —
tethī grahāy ane kadāpi mukāy chhe karmo vaḍe. 186.