asti khalvātmanaḥ shubhāshubhapariṇāmakāle svayamev samupāttavaichitryakarmapudgalapariṇāmaḥ, navaghanāmbuno bhūmisanyogapariṇāmakāle samupāttavaichitryānyapudgalapariṇāmavat . tathā hi — yathā yadā navaghanāmbu bhūmisanyogen pariṇamati tadānye pudgalāḥ svayamev samupāttavaichitryaiḥ nandaikalakṣhaṇaparamasukhāmr̥utavyaktirūpakāryasamayasārasādhakanishchayaratnatrayātmakakārṇasmayasāravilakṣhaṇasya mithyātvarāgādivibhāvarūpasya svakīyapariṇāmasya . punarapi kimvishiṣhṭasya . davvajādassa svakīyātma- dravyopādānakāraṇajātasya . ādīyade kadāī kammadhūlīhin ādīyate badhyate . kābhiḥ . karmadhūlībhiḥ kartr̥u- bhūtābhiḥ kadāchitpūrvoktavibhāvapariṇāmakāle . na kevalamādīyate, vimuchchade visheṣheṇ muchyate tyajyate tābhiḥ karmadhūlībhiḥ kadāchitpūrvoktakāraṇasamayasārapariṇatikāle . etāvatā kimuktan bhavati . ashuddha- pariṇāmen badhyate shuddhapariṇāmen muchyat iti ..186.. ath yathā dravyakarmāṇi nishchayen svayamevotpadyante tathā gnānāvaraṇādivichitrabhedarūpeṇāpi svayamev pariṇamantīti kathayati ---pariṇamadi jadā appā pariṇamati yadātmā . samastashubhāshubhaparadravyaviṣhaye paramopekṣhālakṣhaṇan shuddhopayogapariṇāman muktvā yadāyamātmā pariṇamati . kva . suhamhi asuhamhi shubhe‘shubhe vā pariṇāme . kathambhūtaḥ san . rāgadosajudo shuddha pariṇāmako nimittamātra karake) chhoṛatī hai ..186..
ab pudgal karmoṅkī vichitratā (gnānāvaraṇ, darshanāvaraṇādirūp anekaprakāratā) ko kaun karatā hai ? isakā nirūpaṇ karate hain : —
anvayārtha : — [yadā ] jab [ātmā ] ātmā [rāgadveṣhayutaḥ ] rāgadveṣhayukta hotā huā [shubhe ashubhe ] shubh aur ashubhamen [pariṇamit ] pariṇamit hotā hai, tab [karmarajaḥ ] karmaraj [gnānāvaraṇādibhāvaiḥ ] gnānāvaraṇādirūpase [tan ] usamen [pravishati ] pravesh karatī hai ..187..
ṭīkā : — jaise naye meghajalake bhūmisanyogarūp pariṇāmake samay anya pudgalapariṇām svayamev vaichitryako prāpta hote hain, usīprakār ātmāke shubhāshubh pariṇāmake samay