yadā‘yamātmā shubhenāshubhen vā rāgabhāven pariṇamati tadā japātāpichchharāg- pariṇataspha ṭikavat pariṇāmasvabhāvaḥ san shubho‘shubhashcha bhavati . yadā punaḥ shuddhenārāgabhāven pariṇamati tadā shuddhārāgapariṇataspha ṭikavatpariṇāmasvabhāvaḥ san shuddho bhavatīti siddhan jīvasya shubhāshubhashuddhatvam ..9.. pariṇāmasabbhāvo pariṇāmasadbhāvaḥ sanniti . tadyathā --yathā spha ṭikamaṇivisheṣho nirmalo‘pi japāpuṣhpādi- raktakr̥iṣhṇashvetopādhivashen raktakr̥iṣhṇashvetavarṇo bhavati, tathā‘yan jīvaḥ svabhāven shuddhabuddhaikasvarūpo‘pi vyavahāreṇ gr̥uhasthāpekṣhayā yathāsambhavan sarāgasamyaktvapūrvakadānapūjādishubhānuṣhṭhānen, tapodhanāpekṣhayā tu mūlottaraguṇādishubhānuṣhṭhānen pariṇataḥ shubho gnātavya iti . mithyātvāviratipramādakaṣhāyayogapañchapratyay- rūpāshubhopayogenāshubho vigneyaḥ . nishchayaratnatrayātmakashuddhopayogen pariṇataḥ shuddho gnātavya iti . kiñch jīvasyāsaṅkhyeyalokamātrapariṇāmāḥ siddhānte madhyamapratipattyā mithyādr̥uṣhṭayādichaturdashaguṇasthānarūpeṇ kathitāḥ . atra prābhr̥utashāstre tānyev guṇasthānāni saṅkṣhepeṇāshubhashubhashuddhopayogarūpeṇ kathitāni . kathamiti chet ---mithyātvasāsādanamishraguṇasthānatraye tāratamyenāshubhopayogaḥ, tadanantaramasanyatasamyagdraṣhṭi- deshaviratapramattasanyataguṇasthānatraye tāratamyen shubhopayogaḥ, tadanantaramapramattādikṣhīṇakaṣhāyāntaguṇasthān- ṣhaṭake tāratamyen shuddhopayogaḥ, tadanantaran sayogyayogijinaguṇasthānadvaye shuddhopayogaphalamiti
ṭīkā : — jab yah ātmā shubh yā ashubh rāg bhāvase pariṇamit hotā hai tab japā kusum yā tamāl puṣhpake (lāl yā kāle) raṅgarūp pariṇamit spha ṭikakī bhān̐ti, pariṇāmasvabhāv honese shubh yā ashubh hotā hai (us samay ātmā svayam hī shubh yā ashubh hai); aur jab vah shuddha arāgabhāvase pariṇamit hotā hai tab shuddha arāgapariṇat (raṅg rahit) spha ṭikakī bhān̐ti, pariṇāmasvabhāv honese shuddha hotā hai . (us samay ātmā svayam hī shuddha hai) . is prakār jīvakā shubhatva, ashubhatva aur shuddhatva siddha huā .
bhāvārtha : — ātmā sarvathā kūṭastha nahīn hai kintu sthir rahakar pariṇaman karanā usakā svabhāv hai, isaliye vah jaise jaise bhāvonse pariṇamit hotā hai vaisā vaisā hī vah svayam ho jātā hai . jaise spha ṭikamaṇi svabhāvase nirmal hai tathāpi jab vah lāl yā kāle phū lake sanyog nimittase pariṇamit hotā hai tab lāl yā kālā svayam hī ho jātā hai . isīprakār ātmā svabhāvase shuddha- buddha -ekasvarūpī hone par bhī vyavahārase jab gr̥uhasthadashāmen samyaktva pūrvak dānapūjādi shubh anuṣhṭhānarūp shubhopayogamen aur munidashāmen mūlaguṇ tathā uttaraguṇ ityādi shubh anuṣhṭhānarūp shubhopayogamen pariṇamit hotā hai tab svayam hī shubh hotā hai, aur jab mithyātvādi pān̐ch pratyayarūp ashubhopayogamen pariṇamit hotā hai tab svayam hī ashubh hotā hai aur jaise spha ṭikamaṇi apane svābhāvik nirmal raṅgamen pariṇamit hotā hai tab svayam hī shuddha hotā hai, usī prakār ātmā bhī jab nishchay ratnatrayātmak shuddhopayogamen pariṇamit hotā hai tab svayam hī shuddha hotā hai
14pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-