kenachitparyāyeṇotpādaḥ kenachidvināshaḥ kenachiddhrrauvyamityavaboddhavyam . ataḥ shuddhātmano‘pyutpā- dāditrayarūpan dravyalakṣhaṇabhūtamastitvamavashyambhāvi ..18.. nishchalānubhūtilakṣhaṇasya sansārāvasānotpannakāraṇasamayasāraparyāyasya vināsho bhavati tathaiv keval- gnānādivyaktirūpasya kāryasamayasāraparyāyasyotpādashcha bhavati, tathāpyubhayaparyāyapariṇatātmadravyatven dhrauvyatvan padārthatvāditi . athavā yathā gneyapadārthāḥ pratikṣhaṇan bhaṅgatrayeṇ pariṇamanti tathā gnānamapi parichchhittyapekṣhayā bhaṅgatrayeṇ pariṇamati . ṣhaṭsthānagatāgurulaghukaguṇavr̥uddhihānyapekṣhayā vā bhaṅgatrayamav- boddhavyamiti sūtratātparyam ..18.. evan siddhajīve dravyārthikanayen nityatve‘pi vivakṣhitaparyāyeṇotpād- vyayadhrauvyasthāpanarūpeṇ dvitīyasthale gāthādvayan gatam . ath tan pūrvoktasarvagnan ye manyante te samyagdr̥uṣhṭayo bhavanti, paramparayā mokṣhan cha labhanta iti pratipādayati —
tan savvaṭṭhavariṭṭhan tan sarvārthavariṣhṭhan iṭṭhan iṣhṭamabhimatan . kaiḥ . amarāsurappahāṇehin amarāsurapradhānaiḥ . ye saddahanti ye shraddadhati rochante jīvā bhavyajīvāḥ . tesin teṣhām . dukkhāṇi vītarāgapāramārthik- sukhavilakṣhaṇāni duḥkhāni . khīyanti vināshan gachchhanti, iti sūtrārthaḥ ..“ “ “ “ “
paryāyase donommen (bājūbanda aur an̐gūṭhī men) utpatti -vināshako prāpta na honese dhrauvyatva dikhāī detā hai . isaprakār sarva dravyoṅke kisī paryāyase utpād, kisī paryāyase vināsh aur kisī paryāyase dhrauvya hotā hai, aisā jānanā chāhie . isase (yah kahā gayā hai ki) shuddha ātmāke bhī dravyakā lakṣhaṇabhūt utpād, vyay, dhrauvyarūp astitva avashyambhāvī hai .
bhāvārtha : — dravyakā lakṣhaṇ astitva hai aur astitva utpād -vyay -dhrauvyarūp hai . isaliye kisī paryāyase utpād, kisī paryāyase vināsh aur kisī paryāyase dhrauvyatva pratyek padārthake hotā hai .
prashna : — ‘dravyakā astitva utpādādik tīnonse kyon kahā hai ? ekamātra dhrauvyase hī kahanā chāhiye; kyoṅki jo dhruv rahatā hai vah sadā banā rah sakatā hai ?’
uttar : — yadi padārtha dhruv hī ho to miṭṭī, sonā, dūdh ityādi samasta padārtha ek hī sāmānya ākārase rahanā chāhiye; aur ghaṛā, kuṇḍal, dahī ityādi bhed kabhī na honā chāhiye . kintu aisā nahīn hotā arthāt bhed to avashya dikhāī dete hain . isaliye padārtha sarvathā dhruv na rahakar kisī paryāyase utpanna aur kisī paryāyase naṣhṭa bhī hote hain . yadi aisā na mānā jāye to sansārakā hī lop ho jāye .
1. aisī jo jo gāthāyen shrī amr̥utachandrāchāryavirachit tattvapradīpikā ṭīkāmen nahīn lekin shrī jayasenāchāryadev virachit tātparyavr̥utti ṭīkāmen hai un gāthāoṅke antamen (“) karake un gāthāoṅko alag nambar diye hai.