yathā hi chakṣhū rūpidravyāṇi svapradeshairasanspr̥ushadapraviṣhṭan parichchhedyamākāramātmasātkurvanna chāpraviṣhṭan jānāti pashyati cha, evamātmāpyakṣhātītatvātprāpyakāritāvichāragocharadūratāmavāpto gneyatāmāpannāni samastavastūni svapradeshairasanspr̥ushanna praviṣhṭaḥ shaktivaichitryavashato vastuvartinaḥ samastagneyākārānunmūlya iv ka valayanna chāpraviṣhṭo jānāti pashyati cha . evamasya vichitrashakti yogino gnānino‘rtheṣhvapravesh iv pravesho‘pi siddhimavatarati ..29.. jagadasheṣhamiti . tathā hi ---yathā lochanan kartr̥u rūpidravyāṇi yadyapi nishchayen na spr̥ushati tathāpi vyavahāreṇ spr̥ushatīti pratibhāti loke . tathāyamātmā mithyātvarāgādyāsravāṇāmātmanashcha sambandhi yatkevalagnānātpūrvan vishiṣhṭabhedagnānan tenotpannan yatkevalagnānadarshanadvayan ten jagattrayakālatrayavartipadārthānnishchayenāspr̥ushannapi vyavahāreṇ spr̥ushati, tathā spr̥ushanniv gnānen jānāti darshanen pashyati cha . kathambhūtassan . atīndriyasukhāsvādapariṇataḥ sannakṣhātīt iti . tato gnāyate nishchayenāpravesh iv vyavahāreṇ gneyapadārtheṣhu
anvayārtha : — [chakṣhuḥ rūpan iv ] jaise chakṣhu rūpako (gneyommen apraviṣhṭa rahakar tathā apraviṣhṭa na rahakar jānatī -dekhatī hai) usīprakār [gnānī ] ātmā [akṣhātītaḥ ] indriyātīt hotā huā [asheṣhan jagat ] asheṣh jagatako (-samasta lokālokako) [gneyeṣhu ] gneyomān [na praviṣhṭaḥ ] apraviṣhṭa rahakar [na aviṣhṭaḥ ] tathā apraviṣhṭa na rahakar [niyatan ] nirantar [jānāti pashyati ] jānatā -dekhatā hai ..29..
ṭīkā : — jisaprakār chakṣhu rūpī dravyoṅko svapradeshoṅke dvārā asparsha karatā huā apraviṣhṭa rahakar (jānatā -dekhatā hai) tathā gney ākāroṅko ātmasāt (-nijarūp) karatā huā apraviṣhṭa na rahakar jānatā -dekhatā hai; isīprakār ātmā bhī indriyātītatāke kāraṇ karatā hai, isaliye apraviṣhṭa rahakar (jānatā -dekhatā hai) tathā shakti vaichitryake kāraṇ vastumen vartate samasta gneyākāroṅko mānon mūlamense ukhāṛakar grās kar lenese apraviṣhṭa na rahakar jānatā- dekhatā hai . isaprakār is vichitra shaktivāle ātmāke padārthommen apraveshakī bhān̐ti pravesh bhī siddha hotā hai .
bhāvārtha : — yadyapi ān̐kh apane pradeshonse rūpī padārthoṅko sparsha nahīn karatī isaliye vah nishchayase gneyommen apraviṣhṭa hai tathāpi vah rūpī padārthoṅko jānatī -dekhatī hai, isaliye vyavahārase
ātmāmen prāpyakāritāke vichārakā bhī avakāsh nahīn hai) . પ્ર. ૭
1prāpyakāritākī vichāragocharatāse dūr hotā huā gneyabhūt samasta vastuoṅko svapradeshonse asparsha
1. prāpyakāritā = gney viṣhayoṅko sparsha karake hī kārya kar sakanā — jān sakanā . (indriyātīt hue