yathā kilendranīlaratnan dugdhamadhivasatsvaprabhābhāreṇ tadabhibhūy vartamānan dr̥uṣhṭan, tathā pravesho‘pi ghaṭat iti ..29.. ath tamevārthan dr̥uṣhṭāntadvāreṇ dr̥uḍhayati --rayaṇan ratnan ih jagati . kinnām . indaṇīlan indranīlasañgnam . kimvishiṣhṭam . duddhajjhasiyan dugdhe nikṣhiptan jahā yathā sabhāsāe svakīyaprabhayā abhibhūy tiraskr̥utya . kim . tan pi duddhan tatpūrvoktan dugdhamapi vaṭṭadi vartate . iti dr̥uṣhṭānto gataḥ . tah ṇāṇamaṭṭhesu tathā gnānamartheṣhu vartat iti . tadyathā ---yathendranīlaratnan kartr̥u svakīyanīlaprabhayā karaṇabhūtayā dugdhan nīlan kr̥utvā vartate, tathā nishchayaratnatrayātmakaparamasāmāyik- sanyamen yadutpannan kevalagnānan tat svaparaparichchhittisāmarthyen samastāgnānāndhakāran tiraskr̥utya yah kahā jātā hai ki ‘merī ān̐kh bahutase padārthommen jā pahun̐chatī hai .’ isīprakār yadyapi kevalagnānaprāpta ātmā apane pradeshoṅke dvārā gney padārthoṅko sparsha nahīn karatā isaliye vah nishchayase to gneyommen apraviṣhṭa hai tathāpi gnāyak -darshak shaktikī kisī param adbhut vichitratāke kāraṇ (nishchayase dūr rahakar bhī) vah samasta gneyākāroṅko jānatā -dekhatā hai, isaliye vyavahārase yah kahā jātā hai ki ‘ātmā sarvadravya -paryāyommen praviṣhṭa ho jātā hai .’ isaprakār vyavahārase gney padārthommen ātmākā pravesh siddha hotā hai ..29..
ab, yahān̐ isaprakār (dr̥uṣhṭāntapūrvak) yah spaṣhṭa karate hain ki gnān padārthommen pravr̥utta hotā hai : —
anvayārtha : — [yathā ] jaise [ih ] is jagatamen [dugdhādhyuṣhitan ] dūdhamen paṛā huā [indranīlan ratnan ] indranīl ratna [svabhāsā ] apanī prabhāke dvārā [tad api dugdhan ] us dūdhamen [abhibhūy ] vyāpta hokar [vartate ] vartatā hai, [tathā ] usīprakār [gnānan ] gnān (arthāt gnātr̥udravya) [artheṣhu ] padārthommen vyāpta hokar vartatā hai ..30..
ṭīkā : — jaise dūdhamen paṛā huā indranīl ratna apane prabhāsamūhase dūdhamen vyāpta hokar
jyam dūdhamān sthit indranīlamaṇi svakīy prabhā vaṛe dūdhane viṣhe vyāpī rahe, tyam gnān paṇ artho viṣhe.30.
50pravachanasār[ bhagavānashrīkundakund-