Pravachansar-Hindi (simplified iso15919 transliteration). Gatha: 31.

< Previous Page   Next Page >


Page 51 of 513
PDF/HTML Page 84 of 546

 

kahānajainashāstramālā ]
gnānatattva -pragnāpan
51

samvedanamapyātmano‘bhinnatvāt kartranshenātmatāmāpannan karaṇānshen gnānatāmāpannen kāraṇabhūtā- nāmarthānān kāryabhūtān samastagneyākārānabhivyāpya vartamānan, kārya kāraṇatvenopacharya gnānamarthān- bhibhūy vartat ityuchyamānan na vipratiṣhidhyate ..30..

athaivamarthā gnāne vartanta iti sambhāvayati

jadi te ṇa santi aṭṭhā ṇāṇe ṇāṇan ṇa hodi savvagayan .

savvagayan vā ṇāṇan kahan ṇa ṇāṇaṭṭhiyā aṭṭhā ..31.. yugapadev sarvapadārtheṣhu parichchhittyākāreṇ vartate . ayamatra bhāvārthaḥ ---kāraṇabhūtānān sarvapadārthānān kāryabhūtāḥ parichchhittyākārā upachāreṇārthā bhaṇyante, teṣhu cha gnānan vartat iti bhaṇyamāne‘pi vyavahāreṇ doṣho nāstīti ..30.. ath pūrvasūtreṇ bhaṇitan gnānamartheṣhu vartate vyavahāreṇātra punararthā gnāne vartanta ityupadishatijai yadi chet te aṭṭhā ṇa santi te padārthāḥ svakīyaparichchhittyākārasamarpaṇadvāreṇādarshe bimbavanna santi . kva . ṇāṇe kevalagnāne . ṇāṇan ṇa hodi savvagayan tadā gnānan sarvagatan na bhavati . savvagayan vartatā huā dikhāī detā hai, usīprakār 1samvedan(gnān) bhī ātmāse abhinna honese kartāanshase ātmatāko prāpta hotā huā gnānarūp kāraṇ -anshake dvārā 2kāraṇabhūt padārthoṅke kāryabhūt samasta gneyākārommen vyāpta hotā huā vartatā hai, isaliye kāryamen kāraṇakā (-gneyākārommen padārthoṅkā) upachār karake yah kahanemen virodh nahīn ātā ki ‘gnān padārthommen vyāpta hokar vartatā hai .

bhāvārtha :jaise dūdhase bhare hue pātramen paṛā huā indranīl ratna (nīlamaṇi) sāre dūdhako (apanī prabhāse nīlavarṇa kar detā hai isaliye vyavahārase ratna aur ratnakī prabhā sāre dūdhamen) vyāpta kahī jātī hai, isīprakār gneyonse bhare hue vishvamen rahanevālā ātmā samasta gneyoṅko (lokālokako) apanī gnānaprabhāke dvārā prakāshit karatā hai arthāt jānatā hai isaliye vyavahārase ātmākā gnān aur ātmā sarvavyāpī kahalātā hai . (yadyapi nishchayase ve apane asaṅkhya pradeshommen hī rahate hain, gneyommen praviṣhṭa nahīn hote) ..30..

ab, aisā vyakta karate hain ki is prakār padārtha 3gnānamen vartate hain :

nav hoy artho gnānamān, to gnān sau -gat paṇ nahīn, ne sarvagat chhe gnān to kyam gnānasthit artho nahīn ?.31.

1. pramāṇadr̥uṣhṭise samvedan arthāt gnān kahane par ananta guṇaparyāyoṅkā piṇḍ samajhamen ātā hai . usamen yadi kartā, karaṇ ādi ansh kiye jāyen to kartāansh vah akhaṇḍ ātmadravya hai aur karaṇ -ansh vah gnānaguṇ hai .

2. padārtha kāraṇ hain aur unake gneyākār (dravya -guṇ -paryāy) kārya hain .

3. is gāthāmen bhī ‘gnān’ shabdase ananta guṇ -paryāyoṅkā piṇḍarūp gnātr̥udravya samajhanā chāhiye .