yataḥ parichchhedarūpeṇ svayam vipariṇamya svatantra ev parichchhinatti tato jīv ev gnānamanyadravyāṇān tathā pariṇantun parichchhettun chāshakteḥ . gneyan tu vr̥uttavartamānavartiṣhyamāṇavichitra- paryāyaparamparāprakāreṇ tridhākālakoṭisparshitvādanādyanantan dravyam . tattu gneyatāmāpadyamānan dvedhātmaparavikalpāt . iṣhyate hi svaparaparichchhedakatvādavabodhasya bodhyasyaivamvidhan dvaividhyam .
nanu svātmani kriyāvirodhāt kathan nāmātmaparichchhedakatvam . kā hi nām kriyā kīdr̥ushashcha virodhaḥ . kriyā hyatra virodhinī samutpattirūpā vā gnaptirūpā vā . utpattirūpā hi tāvannaikan svasmātprajāyat ityāgamādviruddhaiv . gnaptirūpāyāstu prakāshanakriyayev pratyavasthitatvānna bhavantu, na cha tathā . ṇāṇan pariṇamadi sayan yat ev bhinnagnānen gnānī na bhavati tat ev ghaṭotpattau mr̥utpiṇḍa iv svayamevopādānarūpeṇātmā gnānan pariṇamati . aṭṭhā ṇāṇaṭṭhiyā savve vyavahāreṇ gneyapadārthā ādarshe bimbamiv parichchhittyākāreṇ gnāne tiṣhṭhantītyabhiprāyaḥ ..35.. athātmā gnānan bhavati sheṣhan tu gneyamityāvedayati ---tamhā ṇāṇan jīvo yasmādātmaivopādānarūpeṇ gnānan pariṇamati tathaiv padārthān parichchhinatti, iti bhaṇitan pūrvasūtre, tasmādātmaiv gnānan . ṇeyan davvan tasya gnānarūpasyātmano gneyan bhavati . kim . dravyam . tihā samakkhādan tachcha dravyan kālatrayaparyāyapariṇatirūpeṇ dravyaguṇaparyāyarūpeṇ vā
anvayārtha : — [tasmāt ] isaliye [jīvaḥ gnānan ] jīv gnān hai [gneyan ] aur gney [tridhā samākhyātan ] tīn prakārase varṇit (trikālasparshī) [dravyan ] dravya hai . [punaḥ dravyan iti ] (vah gneyabhūt) dravya arthāt [ātmā ] ātmā (svātmā) [paraḥ cha ] aur par [pariṇāmasambaddhaḥ ] joki pariṇāmavāle hain ..36..
ṭīkā : — (pūrvokta prakār) gnānarūpase svayam pariṇamit hokar svatantratayā hī jānatā hai isaliye jīv hī gnān hai, kyoṅki anya dravya isaprakār (gnānarūp) pariṇamit hone tathā jānanemen asamartha hain . aur gney, varta chukī, varta rahī aur vartanevālī aisī vichitra paryāyoṅkī paramparāke prakārase trividh kālakoṭiko sparsha karatā honese anādi -ananta aisā dravya hai . (ātmā hī gnān hai aur gney samasta dravya hain ) vah gneyabhūt dravya ātmā aur par (-sva aur par) aise do bhedase do prakārakā hai . gnān svaparagnāyak hai, isaliye gneyakī aisī dvividhatā mānī jātī hai .
(prashna) : — apanemen kriyāke ho sakanekā virodh hai, isaliye ātmāke svagnāyakatā kaise ghaṭit hotī hai ?
(uttar) : — kaunasī kriyā hai aur kis prakārakā virodh hai ? jo yahān̐ (prashnamen virodhī kriyā kahī gaī hai vah yā to utpattirūp hogī yā gnaptirūp hogī . pratham, utpattirūp kriyā to ‘kahīn svayam apanemense utpanna nahīn ho sakatī’ is āgamakathanase viruddha hī hai; parantu