Pravachansar-Hindi (itrans transliteration). Gatha: 41.

< Previous Page   Next Page >


Page 69 of 513
PDF/HTML Page 102 of 546

 

kahAnajainashAstramAlA ]
j~nAnatattva -praj~nApan
69
yathoditalakShaNasya grAhyagrAhakasa.nbandhasyAsa.nbhavataH parichChettu.n na shaknuvanti ..40..
athAtIndriyaj~nAnasya tu yadyaduchyate tattatsa.nbhavatIti sa.nbhAvayati
apadesa.n sapadesa.n muttamamutta.n cha pajjayamajAda.n .
palaya.n gada.n cha jANadi ta.n NANamadi.ndiya.n bhaNiya.n ..41..
apradesha.n sapradesha.n mUrtamamUrta.n cha paryayamajAtam .
pralaya.n gata.n cha jAnAti tajj~nAnamatIndriya.n bhaNitam ..41..

indriyaj~nAna.n nAm upadeshAntaHkaraNendriyAdIni virUpakAraNatvenopalabdhisa.nskArAdIn padArtheShu kAlAntaritarAmarAvaNAdiShu svabhAvAntaritabhUtAdiShu tathaivAtisUkShmeShu parachetovR^itti- pudgalaparamANvAdiShu cha na pravartate . kasmAditi chet . indriyANA.n sthUlaviShayatvAt, tathaiv mUrtaviShayatvAchcha . tataH kAraNAdindriyaj~nAnen sarvaj~no na bhavati . tat ev chAtIndriyaj~nAnotpattikAraNa.n rAgAdivikalparahita.n svasa.nvedanaj~nAna.n vihAy pa~nchendriyasukhasAdhanabhUtendriyaj~nAne nAnAmanorathavikalpa- jAlarUpe mAnasaj~nAne cha ye rati.n kurvanti te sarvaj~napada.n na labhante iti sUtrAbhiprAyaH ..40.. lakShaN (-yathoktasvarUp, U par kahA gayA jaisA) 1grAhyagrAhakasambandhakA asa.nbhav hai .

bhAvArtha :indriyo.nke sAth padArthakA (arthAt viShayIke sAth viShayakA) sannikarSha sambandha ho tabhI (avagrah -IhA -avAy -dhAraNArUp kramase) indriy j~nAn padArthako jAn sakatA hai . naShTa aur anutpanna padArtho.nke sAth indriyo.nkA sannikarSha -sambandha na honese indriy j~nAn unhe.n nahI.n jAn sakatA . isaliye indriyaj~nAn hIn hai, hey hai ..40..

ab, aisA spaShTa karate hai.n ki atIndriy j~nAnake liye jo jo kahA jAtA hai vah (sab) sa.nbhav hai :

anvayArtha :[apradesha.n ] jo j~nAn apradeshako, [sapradesha.n ] sapradeshako, [mUrta.n ] mUrtako, [amUrtaH cha ] aur amUrtako tathA [ajAta.n ] anutpanna [cha ] aur [pralaya.ngata.n ] naShTa [paryAya.n ] paryAyako [jAnAti ] jAnatA hai, [tat j~nAna.n ] vah j~nAn [atIndriya.n ] atIndriy [bhaNitam ] kahA gayA hai ..41..

TIkA :indriyaj~nAn upadesh, antaHkaraN aur indriy ityAdiko

je jANatu.n apradeshane, sapradesh, mUrta, amUrtane, paryAy naShTa -ajAtane, bhAkhyu.n atI.ndriy j~nAn te . 41.

1. indriyagochar padArtha grAhya hai aur indriyA.N grAhak hai.n .