Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 70 of 513
PDF/HTML Page 103 of 546

 

antara.ngasvarUpakAraNatvenopAdAy pravartate; pravartamAna.n cha sapradeshamevAdhyavasyati sthUlopalambhak- tvAnnApradesham; mUrtamevAvagachChati tathAvidhaviShayanibandhanasadbhAvAnnAmUrtam; vartamAnamev parichChi- natti viShayaviShayisannipAtasadbhAvAnna tu vR^itta.n vartsyachcha . yattu punaranAvaraNamatIndriya.n j~nAna.n tasya samiddhadhUmadhvajasyevAnekaprakAratAli.ngita.n dAhya.n dAhyatAnatikramAddAhyamev yathA tathAtmanaH apradesha.n sapradesha.n mUrtamamUrtamajAtamativAhita.n cha paryAyajAta.n j~neyatAnatikramAtparichChedyamev bhavatIti ..41.. athAtIndriyaj~nAnamatItAnAgatasUkShmAdipadArthAn jAnAtItyupadishati ---apadesa.n apradesha.n kAlANuparamANvAdi sapadesa.n shuddhajIvAstikAyAdipa~nchAstikAyasvarUpa.n mutta.n mUrta.n pudgaladravya.n amutta.n cha amUrta.n cha shuddhajIvadravyAdi pajjayamajAda.n palaya.n gada.n cha paryAyamajAta.n bhAvina.n pralaya.n gata.n chAtItametatsarva.n pUrvokta.n j~neya.n vastu jANadi jAnAti yadj~nAna.n kartR^i ta.n NANamadi.ndiya.n bhaNiya.n tadj~nAnamatIndriya.n bhaNita.n, tenaiv sarvaj~no bhavati . tat ev cha pUrvagAthoditamindriyaj~nAna.n mAnasaj~nAna.n cha tyaktvA ye nirvikalpasamAdhi- rUpasvasa.nvedanaj~nAne samastavibhAvapariNAmatyAgen rati.n kurvanti ta ev paramAhlAdaikalakShaNasukhasvabhAva.n sarvaj~napada.n labhante ityabhiprAyaH ..41.. evamatItAnAgataparyAyA vartamAnaj~nAne pratyakShA na bhavantIti a.ntara~N.hga svarUp -kAraNatAse grahaN karake pravR^itta hotA hai; aur vah pravR^itta hotA huA sapradeshako hI jAnatA hai kyo.nki vah sthUlako jAnanevAlA hai, apradeshako nahI.n jAnatA, (kyo.nki vah sUkShmako jAnanevAlA nahI.n hai ); vah mUrtako hI jAnatA hai kyo.nki vaise (mUrtik) viShayake sAth usakA sambandha hai, vah amUrtako nahI.n jAnatA (kyo.nki amUrtik viShayake sAth indriyaj~nAnakA sambandha nahI.n hai ); vah vartamAnako hI jAnatA hai, kyo.nki viShay -viShayIke sannipAt sadbhAv hai, vah pravartit ho chukanevAleko aur bhaviShyame.n pravR^itta honevAleko nahI.n jAnatA (kyo.nki indriy aur padArthake sannikarShakA abhAv hai )

.

parantu jo anAvaraN atIndriy j~nAn hai use apane apradesh, sapradesh, mUrta aur amUrta (padArtha mAtra) tathA anutpanna eva.n vyatIt paryAyamAtra, j~neyatAkA atikramaN na karanese j~ney hI haijaise prajvalit agniko anek prakArakA I.ndhan, dAhyatAkA atikramaN na karanese dAhya hI hai . (jaise pradIpta agni dAhyamAtrakoI.ndhanamAtrakojalA detI hai, usIprakAr nirAvaraN j~nAn j~neyamAtrakodravyaparyAyamAtrakojAnatA hai ) ..41..

70pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-

1virUp - kAraNatAse (grahaN karake) aur 2upalabdhi (-kShayopasham), 3sa.nskAr ityAdiko

1. virUp = j~nAnake svarUpase bhinna svarUpavAle . (upadesh, man aur indriyA.N paudgalik honese unakA rUp j~nAnake svarUpase bhinna hai . ve indriyaj~nAname.n bahira.ng kAraN hai.n .)

2. upalabdhi = j~nAnAvaraNIy karmake kShayopashamake nimittase padArtho.nko jAnanekI shakti. (yah ‘labdha’ shakti jab ‘upayukta’ hotI hai.n tabhI padArtha jAnaneme.n Ate hai .)

3. sa.nskAr = bhUtakAlame.n jAne huye padArtho.nkI dhAraNA .