pa.nchendriyAtmaka.n sharIra.n mUrtamupAgatasten j~naptiniShpattau balAdhAnanimittatayopalambhaken mUrten mUrta.n sparshAdipradhAna.n vastUpalabhyatAmupAgata.n yogyamavagR^ihya kadAchittaduparyupari shuddhisa.nbhavAdavagachChati, kadAchittadasa.nbhavAnnAvagachChati, parokShatvAt . parokSha.n hi j~nAnamatidR^iDhatarAj~nAnatamogranthiguNTha- nAnnimIlitasyAnAdisiddhachaitanyasAmAnyasa.nbandhasyApyAtmanaH svaya.n parichChettumarthamasamarthasyo- pAttAnupAttaparapratyayasAmagrImArgaNavyagratayAtyantavisa.nShThulatvamavalambamAnamanantAyAH shakteH pari- skhalanAnnitAntaviklavIbhUta.n mahAmohamallasya jIvadavasthatvAt parapariNatipravartitAbhiprAyamapi pade pade prAptavipralambhamanupala.nbhasa.nbhAvanAmev paramArthato.arhati . atastaddheyam ..55.. nayenAmUrtAtIndriyaj~nAnasukhasvabhAvaH, pashchAdanAdibandhavashAt vyavahAranayen muttigado mUrtasharIragato mUrtasharIrapariNato bhavati . teN muttiNA ten mUrtasharIreN mUrtasharIrAdhArotpannamUrtadravyendriyabhAvendriyAdhAreN mutta.n mUrta.n vastu ogeNhittA avagrahAdiken kramakaraNavyavadhAnarUpa.n kR^itvA jogga.n tatsparshAdimUrta.n vastu . indriyaj~nAnavAlA jIv svaya.n amUrta hone par bhI mUrta -pa.nchendriyAtmak sharIrako prApta hotA huA, j~napti utpanna karaneme.n bal -dhAraNakA nimitta honese jo upalambhak hai aise us mUrta (sharIr) ke dvArA mUrta aisI 1sparshAdipradhAn vastuko — jo ki yogya ho arthAt jo (indriyo.nke dvArA) upalabhya ho use — avagrah karake, kadAchit usase Age – AgekI shuddhike sadbhAvake kAraN use jAnatA hai aur kadAchit avagrahase Age AgekI shuddhike asadbhAvake kAraN nahI.n jAnatA, kyo.nki vah (indriy j~nAn) parokSha hai . parokShaj~nAn, chaitanyasAmAnyake sAth (AtmAkA) anAdisiddha sambandha hone par bhI jo ati dR^i.Dhtar aj~nAnarUp tamogranthi (andhakArasamUh) dvArA AvR^it ho gayA hai, aisA AtmA padArthako svaya.n jAnaneke liye asamartha honese 2upAtta aur anantashaktise chyut honese atyanta 4viklav vartatA huA, mahAmoh -mallake jIvit honese parapariNatikA (-parako pariNamit karanekA) abhiprAy karane par bhI pad pad par ThagAtA huA, paramArthataH aj~nAname.n gine jAne yogya hai . isaliye vah hey hai .
bhAvArtha : — indriyaj~nAn indriyo.nke nimittase mUrta sthUl indriyagochar padArtho.nko hI kShAyopashamik j~nAnake anusAr jAn sakatA hai . parokShabhUt vah indriy j~nAn indriy, prakAsh, Adi bAhya sAmagrIko DhU.N.DhnekI vyagratAke (-asthiratAke) kAraN atishay cha.nchal -kShubdha
96pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-
3anupAtta parapadArtharUp sAmagrIko DhU.N.DhnekI vyagratAse atyanta cha.nchal -taral -asthir vartatA huA,
1. sparshAdipradhAn = jisame.n sparsha, ras, ga.ndh aur varNa mukhya hai.n , aisI .
2. upAtta = prApta (indriy, man ityAdi upAtta par padArtha hai.n )
3. anupAtta = aprApta (prakAsh ityAdi anupAtta par padArtha hai.n )
4. viklav = khinna; duHkhI, ghabarAyA huA