paradavva.n te akkhA Nev sahAvo tti appaNo bhaNidA .
AtmAnamev kevala.n prati niyata.n kil pratyakSham . ida.n tu vyatiriktAstitvayogitayA paradravyatAmupagatairAtmanaH svabhAvatA.n manAgapyasa.nspR^ishadbhirindriyairupalabhyopajanyamAna.n na nAmAtmanaH pratyakSha.n bhavitumarhati ..57.. athendriyaj~nAna.n pratyakSha.n na bhavatIti vyavasthApayati — paradavva.n te akkhA tAni prasiddhAnyakShANIndriyANi par- dravya.n bhavanti . kasya . AtmanaH . Nev sahAvo tti appaNo bhaNidA yo.asau vishuddhaj~nAnadarshanasvabhAv AtmanaH sa.nbandhI tatsvabhAvAni nishchayen na bhaNitAnIndriyANi . kasmAt . bhinnAstitvaniShpannatvAt . uvaladdha.n tehi upalabdha.n j~nAta.n yatpa~nchendriyaviShayabhUta.n vastu tairindriyaiH kadha.n pachchakkha.n appaNo hodi tadvastu katha.n pratyakSha.n bhavatyAtmano, na kathamapIti . tathaiv cha nAnAmanorathavyAptiviShaye pratipAdyapratipAdakAdivikalpa- jAlarUpa.n yanmanastadapIndriyaj~nAnavannishchayen parokSha.n bhavatIti j~nAtvA ki.n kartavyam . sakalaikAkhaNDapratyakSha-
ab, yah nishchay karate hai.n ki indriyaj~nAn pratyakSha nahI.n hai : —
anvayArtha : — [tAni akShANi ] ve indriyA.N [paradravya.n ] par dravya hai.n [AtmanaH svabhAvaH iti ] unhe.n AtmasvabhAvarUp [na ev bhaNitAni ] nahI.n kahA hai; [taiH ] unake dvArA [upalabdha.n ] j~nAt [AtmanaH ] AtmAko [pratyakSha.n ] pratyakSha [katha.n bhavati ] kaise ho sakatA hai ?..57..
TIkA : — jo keval AtmAke prati hI niyat ho vah (j~nAn) vAstavame.n pratyakSha hai . yah (indriyaj~nAn) to, jo bhinna astitvavAlI honese paradravyatvako prApta huI hai, aur AtmasvabhAvatvako ki.nchitmAtra sparsha nahI.n karatI.n (AtmasvabhAvarUp ki.nchitmAtra bhI nahI.n hai.n ) aisI indriyo.nke dvArA upalabdhi karake (-aisI indriyo.nke nimittase padArtho.nko jAnakar) utpanna hotA hai, isaliye vah (indriyaj~nAn) AtmAke liye pratyakSha nahI.n ho sakatA .
bhAvArtha : — jo sIdhA AtmAke dvArA hI jAnatA hai vah j~nAn pratyakSha hai . indriyaj~nAn
tenAthI je upalabdha te pratyakSha kaI rIt jIvane ?. 57.