taptAyogolAnAmivAtyantamupAttatR^iShNAnA.n tadduHkhavegamasahamAnAnA.n vyAdhisAtmyatAmupagateShu ramyeShu viShayeShu ratirupajAyate . tato vyAdhisthAnIyatvAdindriyANA.n vyAdhisAtmyasamatvAdviShayANA.n cha na ChadmasthAnA.n pAramArthika.n saukhyam ..63..
jesi.n visaesu radI tesi.n dukkha.n viyAN sabbhAva.n .
vyAdhisthAnIyAni, viShayAshcha tatpratIkArauShadhasthAnIyA iti sa.nsAriNA.n vAstava.n sukha.n nAsti ..63.. ath yAvadindriyavyApArastAvadduHkhameveti kathayati — jesi.n visaesu radI yeShA.n nirviShayAtIndriy- paramAtmasvarUpaviparIteShu viShayeShu ratiH tesi.n dukkha.n viyAN sabbhAva.n teShA.n bahirmukhajIvAnA.n nijashuddhAtmadravyasa.nvittisamutpannanirupAdhipAramArthikasukhaviparIta.n svabhAvenaiv duHkhamastIti vijAnIhi . kiyA huA lohekA golA pAnIko shIghra hI sokh letA hai) atyanta tR^iShNA utpanna huI hai; us duHkhake vegako sahan na kar sakanese unhe.n vyAdhike pratikArake samAn (-rogame.n tho.DAsA ArAm jaisA anubhav karAnevAle upachArake samAn) ramya viShayo.nme.n rati utpanna hotI hai . isaliye indriyA.N vyAdhi samAn honese aur viShay vyAdhike pratikAr samAn honese Chadmastho.nke pAramArthik sukh nahI.n hai ..63..
ab, jahA.N tak indriyA.N hai.n vahA.N tak svabhAvase hI duHkh hai, aisA nyAyase nishchit karate hai.n : —
anvayArtha : — [yeShA.n ] jinhe.n [viShayeShu ratiH ] viShayo.nme.n rati hai, [teShA.n ] unhe.n [duHkh ] duHkh [svAbhAva.n ] svAbhAvik [vijAnIhi ] jAno; [hi ] kyo.nki [yadi ] yadi [tad ] vah duHkh [svabhAva.n na ] svabhAv na ho to [viShayArtha.n ] viShayArthame.n [vyApAraH ] vyApAr [na asti ] na ho ..64..
viShayo viShe rati jemane, duHkh Che svabhAvik temane; jo te na hoy svabhAv to vyApAr nahi viShayo viShe. 64.