Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 149 of 513
PDF/HTML Page 182 of 546

 

background image
dravyANi cha guNAshcha paryAyAshcha abhidheyabhede.apyabhidhAnAbheden arthAH . tatra guN-
paryAyAniyrati guNaparyAyairaryanta iti vA arthA dravyANi, dravyANyAshrayatveneyrati dravyairAshray-
bhUtairaryanta iti vA arthA guNAH, dravyANi kramapariNAmeneyrati dravyaiH kramapariNAmenAryanta iti
vA arthAH paryAyAH
. yathA hi suvarNa.n pItatAdIn guNAn kuNDalAdI.nshcha paryAyAniyarti tairaryamANa.n
vA artho dravyasthAnIya.n, yathA cha suvarNamAshrayatveneyrati tenAshrayabhUtenAryamANA vA arthAH
TIkA : dravya, guN aur paryAyo.nme.n abhidheyabhed hone par bhI abhidhAnakA abhed
honese ve ‘artha’ hai.n [arthAt dravyo.n, guNo.n aur paryAyo.nme.n vAchyakA bhed hone par bhI vAchakame.n
bhed na da.nkhe.n to ‘artha’ aise ek hI vAchak (-shabda) se ye tIno.n pahichAne jAte hai.n ]
. usame.n
(in dravyo.n, guNo.n aur paryAyo.nme.nse), jo guNo.nko aur paryAyo.nko prApta karate hai.npahu.Nchate hai.n
athavA jo guNo.n aur paryAyo.nke dvArA prApta kiye jAte haipahu.Nche jAte hai.n aise 1‘artha’ ve dravya
hai.n, jo dravyo.nko Ashrayake rUpame.n prApta karate hai.npahu.Nchate hai.nathavA jo AshrayabhUt dravyo.nke dvArA
prApta kiye jAte hai.npahu.Nche jAte hai.n aise ‘artha’ ve guN hai.n, jo dravyo.nko kramapariNAmase prApta karate
pahu.Nchate hai.n athavA jo dravyo.nke dvArA kramapariNAmase (kramashaH honevAle pariNAmake kAraN)
prApta kiye jAte hai.npahu.Nche jAte hai.n aise ‘artha’ ve paryAy hai .
jaise dravyasthAnIy (-dravyake samAn, dravyake dR^iShTAntarUp) suvarNa, pIlApan ityAdi
guNo.nko aur kuNDal ityAdi paryAyo.nko prApta karatA haipahu.NchatA hai athavA (suvarNa) unake dvArA
(-pIlApanAdi guNo.n aur kuNDalAdi paryAyo.n dvArA) prApta kiyA jAtA haipahu.NchA jAtA hai
isaliye dravyasthAnIy suvarNa ‘artha’ hai, jaise pIlApan ityAdi guN suvarNako Ashrayake rUpame.n
prApta karate hai.n
pahu.Nchate hai.n athavA (ve) AshrayabhUt suvarNake dvArA prApta kiye jAte hai.npahu.Nche
jAte hai.n isaliye pIlApan ityAdi guN ‘artha’ hai.n; aur jaise kuNDal ityAdi paryAye.n suvarNako
kahAnajainashAstramAlA ]
j~nAnatattva -praj~nApan
149
tathAhiatraiv dehe nishchayanayen shuddhabuddhaikasvabhAvaH paramAtmAsti . kasmAddhetoH . nirvikArasvasa.nvedan-
pratyakShatvAt sukhAdivat iti, tathaivAnye.api padArthA yathAsa.nbhavamAgamAbhyAsabalotpannapratyakSheNAnumAnen vA
j~nAyante
. tato mokShArthinA bhavyenAgamAbhyAsaH kartavya iti tAtparyam ..86.. ath dravyaguNaparyAyA-
NAmarthasa.nj~nA.n kathayatidavvANi guNA tesi.n pajjAyA aTThasaNNayA bhaNiyA dravyANi guNAsteShA.n dravyANA.n
paryAyAshcha trayo.apyarthasa.nj~nayA bhaNitAH kathitA arthasa.nj~nA bhavantItyarthaH . tesu teShu triShu dravyaguNaparyAyeShu
madhye guNapajjayANa.n appA guNaparyAyANA.n sa.nba.ndhI AtmA svabhAvaH . kaH iti pR^iShTe . davva tti
uvadeso dravyamev svabhAv ityupadeshaH, athavA dravyasya kaH svabhAv iti pR^iShTe guNaparyAyANAmAtmA
1. ‘R^i’ dhAtume.nse ‘artha’ shabda banA hai . ‘R^i’ arthAt pAnA, prApta karanA, pahu.NchanA, jAnA . ‘artha’ arthAt
(1) jo pAyeprApta karepahu.Nche, athavA (2) jise pAyA jAyeprApta kiyA jAyepahu.NchA jAye .