aparichchattasahAveN aparityakta svabhAvamastitven sahAbhinna.n uppAdavvayadhuvattasa.njutta.n utpAdavyayadhrauvyaiH sah sa.nyukta.n guNava.n cha sapajjAya.n guNavatparyAyasahita.n cha ja.n yadittha.nbhUta.n sattAdilakShaNatrayasa.nyukta.n ta.n davva.n ti vuchcha.nti taddravyamiti bruvanti sarvaj~nAH . ida.n dravyamutpAdavyayadhrauvyairguNaparyAyaishcha sah lakShyalakShaNabhede api sati sattAbheda.n na gachChati . tarhi ki.n karoti . svarUpatayaiv tathAvidhatvamavalambate . tathAvidhatvamavalambate ko.arthaH . utpAdavyayadhrauvyasvarUpa.n guNaparyAyasvarUpa.n cha pariNamati shuddhAtmavadev . tathAhi —
bhAvArtha : — ‘mai.n manuShya hU.N, sharIrAdik samasta kriyAo.nko mai.n karatA hU.N, strI -putra- dhanAdike grahaN -tyAgakA mai.n svAmI hU.N’ ityAdi mAnanA so manuShyavyavahAr (manuShyarUp pravR^itti) hai; ‘mAtra achalit chetanA vah hI mai.n hU.N’ aisA mAnanA — pariNamit honA so AtmavyavahAr (AtmArUp pravR^itti) hai .
jo manuShyAdiparyAyame.n lIn hai.n, ve ekAntadR^iShTivAle log manuShyavyavahArakA Ashray karate hai.n, isaliye rAgI -dveShI hote hai.n aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha karate honese ve parasamay hai.n; aur jo bhagavAn AtmasvabhAvame.n hI sthit hai.n ve anekAntadR^iShTivAle log manuShyavyavahArakA Ashray nahI.n karake AtmavyavahArakA Ashray karate hai.n, isaliye rAgI -dveShI nahI.n hote arthAt param udAsIn rahate hai.n aur isaprakAr paradravyarUp karmake sAth sambandha na karake mAtra svadravyake sAth hI sambandha karate hai.n, isaliye ve svasamay hai.n ..94..
ab dravyakA lakShaN batalAte hai.n : —
anvayArtha : — [aparityaktasvabhAven ] svabhAvako Cho.De binA [yat ] jo [utpAdavyayadhruvatvasa.nbaddham ] utpAd -vyay -dhrauvyasa.nyukta hai [cha ] tathA [guNavat saparyAya.n ] guNayukta aur paryAyasahit hai, [tat ] use [dravyam iti ] ‘dravya’ [bruvanti ] kahate hai.n ..95..
ChoDayA vinA ja svabhAvane utpAd -vyay -dhruvayukta Che, vaLI guN ne paryay sahit je, ‘dravya’ bhAkhyu.n tehane. 95.
170pravachanasAr[ bhagavAnashrIku.ndaku.nd-