Pravachansar-Hindi (itrans transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 171 of 513
PDF/HTML Page 204 of 546

 

kahAnajainashAstramAlA ]
j~neyatattva -praj~nApan
171

ih khalu yadanArabdhasvabhAvabhedamutpAdavyayadhrauvyatrayeN guNaparyAyadvayen cha yallakShyate tad dravyam . tatra hi dravyasya svabhAvo.astitvasAmAnyAnvayaH . astitva.n hi vakShyati dvividha.n svarUpAstitva.n sAdR^ishyAstitva.n cheti . tatrotpAdaH prAdurbhAvaH, vyayaH prachyavana.n, dhrauvyamavasthitiH . guNA vistAravisheShAH . te dvividhAH sAmAnyavisheShAtmakatvAt . tatrAstitva.n nAstitva- mekatvamanyatva.n dravyatva.n paryAyatva.n sarvagatatvamasarvagatatva.n sapradeshatvamapradeshatva.n mUrtatvamamUrtatva.n sakri yatvamakri yatva.n chetanatvamachetanatva.n kartR^itvamakartR^itva.n bhoktR^itvamabhoktR^itvamagurulaghutva.n chetyAdayaH sAmAnyaguNAH, avagAhahetutva.n gatinimittatA sthitikAraNatva.n vartanAyatanatva.n rUpAdimattA chetanatvamityAdayo visheShaguNAH . paryAyA AyatavisheShAH . te pUrvamevoktAshchaturvidhAH . kevalaj~nAnotpattiprastAve shuddhAtmaruchiparichChittinishchalAnubhUtirUpakAraNasamayasAraparyAyasya vinAshe sati shuddhAtmopalambhavyaktirUpakAryasamayasArasyotpAdaH kAraNasamayasArasya vyayastadubhayAdhArabhUtaparamAtmadravya- tven dhrauvya.n cha . tathAnantaj~nAnAdiguNAH, gatimArgaNAvipakShabhUtasiddhagatiH, indriyamArgaNAvipakSha- bhUtAtIndriyatvAdilakShaNAH shuddhaparyAyAshcha bhavantIti . yathA shuddhasattayA sahAbhinna.n paramAtmadravya.n pUrvoktotpAdavyayadhrauvyairguNaparyAyaishcha sah sa.nj~nAlakShaNaprayojanAdibhede.api sati taiH sah sattAbheda.n na

TIkA :yahA.N (is vishvame.n) jo, svabhAvabhed kiye binA, 1utpAd -vyay -dhrauvyatrayase aur 2guNaparyAyadvayase 3lakShit hotA hai, vah dravya hai . iname.nse (-svabhAv, utpAd, vyay, dhrauvya, guN aur paryAyame.nse) dravyakA svabhAv vah 4astitvasAmAnyarUp anvay hai; astitva do prakArakA kahe.nge :1svarUp -astitva . 2sAdR^ishya -astitva . utpAd vah prAdurbhAv (pragaT honAutpanna honA) hai; vyay vah prachyuti (arthAt bhraShTa,naShTa honA) hai; dhrauvya vah avasthiti (ThikAnA) hai; guN vah vistAravisheSh hai.n . ve sAmAnyavisheShAtmak honese do prakArake hai.n . iname.n, astitva, nAstitva, ekatva, anyatva, dravyatva, paryAyatva, sarvagatatva, asarvagatatva, sapradeshatva, apradeshatva, mUrtatva, amUrtatva, sakriyatva, akriyatva, chetanatva, achetanatva, kartR^itva, akartR^itva, bhoktR^itva, abhoktR^itva, agurulaghutva, ityAdi sAmAnyaguN hai.n; avagAhahetutva, gatinimittatA, sthitikAraNatva, vartanAyatanatva, rUpAdimattva, chetanatva ityAdi visheSh guN hai.n . paryAy AyatavisheSh hai.n . ve pUrva hI (93 vI.n gAthA kI TIkAme.n) kathit chAr prakArakI hai.n .

1. utpAd -vyay -dhrauvyatray = utpAd, vyay aur dhrauvyayah tripuTI (tIno.nkA samUh) .

2. guNaparyAyadvay = guN aur paryAyyah yugal (dono.nkA samUh)

3. lakShit hotA hai = lakShyarUp hotA hai, pahichAnA jAtA hai . [ (1) utpAd -vyay -dhrauvya tathA (2) guNaparyAy ve lakShaN hai.n aur dravya vah lakShya hai . ]

4. astitvasAmAnyarUp anvay = ‘hai, hai, hai’ aisA ekarUp bhAv dravyakA svabhAv hai . (anvay = ekarUpatA sadR^ishabhAv .)