pradeshabhedAbhAvAd dravyeN sahaikatvamavalambamAna.n dravyasya svabhAv ev katha.n na bhavet . tattu dravyAntarANAmiv dravyaguNaparyAyANA.n na pratyeka.n parisamApyate, yato hi parasparasAdhit- siddhiyuktatvAtteShAmastitvamekamev, kArtasvaravat .
yathA hi dravyeN vA kShetreN vA kAlen vA bhAven vA kArtasvarAt pR^ithaganupalabhyamAnaiH kartR^ikaraNAdhikaraNarUpeN pItatAdiguNAnA.n kuNDalAdiparyAyANA.n cha svarUpamupAdAy pravartamAn- pravR^ittiyuktasya kArtasvarAstitven niShpAditaniShpattiyuktaiH pItatAdiguNaiH kuNDalAdiparyAyaishcha yadastitva.n kArtasvarasya sa svabhAvaH, tathA hi dravyeN vA kShetreN vA kAlen vA bhAven vA dravyAtpR^ithaganupalabhyamAnaiH kartR^ikaraNAdhikaraNarUpeN guNAnA.n paryAyANA.n cha svarUpamupAdAy sheShajIvAnA.n cha bhinna.n bhavati na cha tathA . kaiH sah . guNehi.n sagapajjaehi.n kevalaj~nAnAdiguNaiH ki~nchidUnacharamasharIrAkArAdisvakaparyAyaishcha sah . katha.nbhUtaiH . chittehi.n siddhagatitvamatIndriyatvamakAyatvam- yogatvamavedatvamityAdibahubhedabhinnaiH . na kevala.n guNaparyAyaiH sah bhinna.n na bhavati . uppAdavvayadhuvattehi.n shuddhAtmaprAptirUpamokShaparyAyasyotpAdo rAgAdivikalparahitaparamasamAdhirUpamokShamArgaparyAyasya vyayastathA mokShamokShamArgAdhArabhUtAnvayadravyatvalakShaNa.n dhrauvya.n chetyuktalakShaNotpAdavyayadhrauvyaishcha sah bhinna.n na bhavati . katham . savvakAla.n sarvakAlaparyanta.n yathA bhavati . kasmAttaiH sah bhinna.n na bhavatIti chet. yataH kAraNAdguNaparyAyAstitvenotpAdavyayadhrauvyAstitven cha kartR^ibhUten shuddhAtmadravyAstitva.n sAdhyate, anekatva hone par bhI pradeshabhed na honese dravyake sAth ekatvako dhAraN karatA huA, dravyakA svabhAv hI kyo.n na ho ? (avashya ho .) vah astitva — jaise bhinna -bhinna dravyo.nme.n pratyekame.n samApta ho jAtA hai usIprakAr — dravya -guN -paryAyame.n pratyekame.n samApta nahI.n ho jAtA, kyo.nki unakI siddhi paraspar hotI hai, isaliye (arthAt dravya -guN aur paryAy ek dUsarese paraspar siddha hote hai.n isaliye — yadi ek na ho to dUsare do bhI siddha nahI.n hote isaliye) unakA astitva ek hI hai; — suvarNakI bhA.Nti .
jaise dravya, kShetra, kAl yA bhAvase 1suvarNase jo pR^ithak dikhAI nahI.n dete; kartA -karaN- adhikaraNarUpase pItatvAdiguNo.nke aur kuNDalAdiparyAyo.nke svarUpako dhAraN karake pravartamAn suvarNake astitvase jinakI utpatti hotI hai, — aise pItatvAdiguNo.n aur kuNDalAdi paryAyo.nse jo suvarNakA astitva hai, vah suvarNakA svabhAv hai; usIprakAr dravyase, kShetrase, kAlase yA bhAvase jo dravyase pR^ithak dikhAI nahI.n dete, kartA -karaN-2adhikaraNarUpase guNo.nke aur paryAyo.nke
1. pItatvAdi guN aur kuNDalAdi paryAye.n .
2. dravya hI guN -paryAyo.nkA kartA (karanevAlA), unakA karaN (sAdhan) aur unakA adhikaraN (AdhAr)